Tự học là gì, có khó không và làm sao để tự học hiệu quả?

Tự học là thói quen cần được rèn luyện ở bất kỳ ai và đặc biệt cần thiết cho các bạn đang trong lứa tuổi học sinh sinh viên, nhất là trong thời đại mới. Vậy tự học là gì, có khó không và làm sao để thực hiện quá trình này một cách hiệu quả?

1. Tự học là gì?

Tự học là quá trình tự giác tìm tòi và khám phá những điều mới hoặc ôn lại những kiến thức cũ mà không cần sự nhắc nhở hay ép buộc từ ai. Nó mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng đồng thời có một số khó khăn.

Tự học là việc làm cần thiết cho bất kỳ đối tượng nào. Tuy nhiên, việc này thường sẽ là quá sức đối với trẻ em nhỏ tuổi. Ở độ tuổi từ lớp 5 trở xuống, các em có xu hướng tiếp cận thế giới bên ngoài theo xu hướng tiếp xúc trực tiếp và theo bản năng. Ở giai đoạn này, cần có hướng chỉ dẫn của thầy cô để có thể xây dựng những nền tảng kiến thức cơ bản nhất, trước khi chuyển tiếp đến giai đoạn mà các em có thể tự học.

Tự học thường bắt đầu ở độ tuổi những năm cuối của cấp hai, khi các em đã có một nền tảng kiến thức cơ bản, thứ đủ để đánh thức sự ham học hỏi và thích khám phá. Ở giai đoạn này, các em cũng đủ lớn để biết có những thức các em phải học qua sách vở trước khi có cơ hội tiếp xúc trực tiếp với chúng bên ngoài thế giới thực.

Từ giai đoạn cấp ba trở đi, tự học đóng một vai trò quan trọng trong việc học tập của các em học sinh. Sự tăng dần yếu tố tự giác và giảm dần các yếu tố giám sát, thúc đẩy khiến các em dần trở nên tự lập hơn trước khi bước vào giai đoạn trưởng thành. Ở giai đoạn này, các em thường nhận thức được “kiến thức mà mình biết được chỉ như một giọt nước giữa đại dương mênh mông”, để nhận thức rõ vai trò của sự tự học.

2. Tự học có lợi ích gì

Tự học mang lại rất nhiều lợi ích, có thể kể đến những lợi ích sau đây:

2.1. Cải thiện tính tự giác

Những việc làm được duy trì lâu ngày sẽ trở thành một thói quen, việc tự học cũng vậy. Với hệ thống giáo dục như hiện tại, khối lượng kiến thức sẽ tăng dần theo từng cấp học và yêu cầu về tính tự giác cũng ngày một nhiều hơn. Rèn luyện thói quen tự học cũng góp phần giảm thiểu sự quá tải nếu các em phải tiếp xúc với một khối lượng lớn kiến thức, nhất là sau khi chuyển cấp.

2.2. Cho khả năng ghi nhớ tốt hơn

Đây là điều ai cũng sẽ nhận ra khi trải qua quá trình tự học, đó là bạn sẽ ghi nhớ nhiều hơn, nhanh hơn và lâu hơn những kiến thức mình tự tìm tòi. Nhất là với những kiến thức mới ít được phổ biến trong trường lớp, việc tự học để khám phá càng trở nên thú vị hơn.

2.3. Kích thích sự ham học hỏi

Tự học cũng giúp kích thích các cảm giác hưng phấn khi bạn tìm ra điều gì đó mới mẻ và có ích cho bản thân mình. Những tác động này giúp bạn duy trì việc thực hiện quá trình học tự giác một cách bền bỉ. Việc học theo kiểu tự tìm tòi những điều mới đồng thời cũng ít áp lực hơn việc học theo cách “bị hối thúc”, từ đó việc tiếp thu kiến thức cũng trở nên hiệu quả hơn.

2.4. Tận dụng thời gian

Ở những tháng hè hoặc bất kỳ lúc nào có thời gian rảnh rỗi, hãy bắt đầu việc tự học một thứ gì đó. Vừa học vừa chơi là phương pháp hiệu quả, nó giúp dễ dàng tiếp thu kiến thức bổ ích nhưng không gây nhiều áp lực. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phù hợp với những đối tượng có nhiều thời gian rảnh và muốn thử sức mình với các lĩnh vực mới lạ. Nếu bạn đang có nhiều thời gian rảnh, đừng ngồi không để thời gian trôi vô nghĩa mà hãy thử tự học một điều gì đó mới mẻ ngay đi nhé.

2.5. Chi phí thấp

Việc tự học nhiều khi cũng được xem như một phương pháp học với chi phí thấp. Nếu tiếp cận một bộ môn bằng cách tự tìm tòi theo phương pháp này, bạn có thể học từ nhiều nguồn tài liệu hiện đang được cung cấp miễn phí hoặc được bán với giá cả phải chăng, điển hình là sách vở, thư viện hay thông qua dịch vụ internet.

3. Tự học bằng cách nào?

Có nhiều phương pháp để tự học hiệu quả, song, hai cách chủ yếu được đại đa số lựa chọn là thông qua sách báo và internet. 

3.1. Tự học qua sách vở

Sách từ lâu được biết đến như nguồn tri thức vô tận của con người. Nó chứa đựng những kiến thức, những tinh hoa được chắt lọc từ vô số các thông tin từ thế giới ngoài và cô đọng chúng lại trong những con chữ. 

Sách là tài liệu hàng đầu cho việc tự học. Một ưu điểm nổi bật của sách chính là những kiến thức mà nó chứa đựng là kinh nghiệm quý giá được đúc kết và chắt lọc từ những người từng trải qua một thời gian dài, có sự nghiên cứu và kiểm chứng, nên tính xác thực của những thông tin trong nó là đáng tin.

Sách cho việc tự học hiện nay có thể dễ dàng tìm mua ở bất kỳ đâu, cả mua tại các cửa hàng hoặc mua qua mạng. Về sự đa dạng và phong phú, sách dường như có thể bao trùm hầu hết các lĩnh vực mà bạn có thể tự học. Thường được chọn nhất có lẽ là các sách dạy về kỹ năng mềm, bí quyết hay ngôn ngữ. Xã hội hiện nay luôn khuyến khích mọi người đọc sách, nhất là các bạn trẻ, vì thế chi phí để tiếp cận sách là vô cùng phải chăng thậm chí là miễn phí đối với các dự án ebook.

Tự học với sách bạn có thể tự học ở mọi lúc mọi nơi, miễn là bạn có thời gian rảnh rỗi là bạn có thể mang sách ra để tìm tòi cho mình những điều hay ho, những giá trị bổ ích mà những tác giả đã viết ra bằng tất cả tâm huyết. Tuy nhiên, phương pháp tự học này cũng có điểm yếu là dễ gây nhàm chán vì bạn chỉ có thể lấy được thông tin qua những con chữ.

3.2. Tự học thông qua internet

Tự học qua internet có lẽ là phương pháp phổ biến nhất hiện nay, khi công nghệ thông tin và công nghệ máy tính đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. Giống như sách, học thông qua internet có khả năng bao trùm tất cả các lĩnh vực. Không chỉ thế, lượng thông tin trên internet là vô cùng khổng lồ so với sách, bạn có thể học nhiều lĩnh vực chỉ với internet.

Một ưu điểm khác của việc sử dụng internet cho quá trình tự học chính là những bài học sẽ trở nên vô cùng sinh động. Các bài học không chỉ được truyền tải qua các con chữ, mà theo đa dạng các hình thức như giọng nói hay hoạt ảnh chuyển động, tạo nên sự thích thú và giảm bớt sự nhàm chán. Học tự giác qua internet cũng đồng thời mang lại lợi ích về chi phí vì bạn có thể tiếp cận các tài liệu với chi phí gần như bằng 0.

Tuy nhiên, ở mặt khác, tự học thông qua internet cũng nảy sinh một số vấn đề. Lượng kiến thức trên internet tuy là khổng lồ, nhưng chúng chỉ thiên về chiều rộng chứ không phải chiều sâu như sách. Nghĩa là thông tin trên lĩnh vực nào cũng có và dễ tiếp cận, nhưng chúng chỉ toàn là những thông tin cơ bản, nếu muốn nghiên cứu chuyên sâu, bạn phải chi tiền để mua các khóa học nào đó.

Ở một mặt khác, việc tự học qua internet cũng gặp phải rào cản về tính xác thực của thông tin. Chỉ ở một vài trang web uy tín thì các thông tin mới được kiểm duyệt nghiêm ngặt, còn ở đa số các trang thì không. Sự lỏng lẻo này có thể dẫn đến việc những kẻ xấu ngụy tạo và truyền bá những thông tin sai lệch.

Các yếu tố trên là về mặt “phần mềm”, còn về mặt “phần cứng”, việc tự học qua internet cũng có đôi chút bất lợi so với học với sách. Bạn cần có một chiếc máy tính có kết nối mạng để có thể truy cập được những thông tin mình muốn tìm, cần nguồn điện để vận hành và một vài không gian hoạt động nhất định chứ bạn không thể mang chúng đi khắp nơi suốt một quãng thời gian dài như đối với sách.

Nhìn chung, cả hai phương pháp tự học đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, bạn hãy cân nhắc và lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với mình nhé.

4. Làm thế nào để tự học hiệu quả

Để tự học hiệu quả, bạn có thể ứng dụng một số tips sau đây

4.1. Đặt mục tiêu vừa sức

Trước tiên và quan trọng nhất, bạn nên đặt cho mình một mục tiêu vừa sức cho việc tự học của bản thân mình. Mục tiêu vừa sức giúp bạn vừa tạo ra hướng đi đúng đắn cũng như tạo động lực cho bản thân. Mục tiêu quá thấp hoặc quá cao đều khiến bạn dễ chán nản, nhất là khi đây là lĩnh vực mới đối với bạn. Còn không có mục tiêu càng nguy hiểm hơn, khi bạn không biết mình học để làm gì sẽ khiến bạn dễ đi sai hướng.

Có thể lựa chọn mục tiêu theo nguyên tắc SMART, trong đó: S – Specific – cụ thể, M – Measurable – có thể đo lường được, A – Attainable – có thể đạt được, R – Relevant – liên quan đến tầm nhìn chung ,T – Timebound – khoảng thời gian cụ thể.

4.2. Có kế hoạch và lịch trình cụ thể chi tiết

Việc thiết kế lịch trình và kế hoạch cụ thể cho việc tự học là cực kỳ quan trọng. Bạn nên dự tính trước trong khoảng thời gian bao lâu thì bạn sẽ đạt mục tiêu thứ nhất, sau bao lâu nữa sẽ đạt mục tiêu thứ hai. Kế hoạch được thiết kế càng chi tiết càng tốt, bởi bạn có thể theo dõi và đánh giá quá trình tự học của mình một cách hiệu quả để có những điều chỉnh hợp lý và kịp thời.

4.3. Duy trì việc tự học một cách đều đặn

Dù là tự học, nhưng đây cũng là một dạng học tập. Dù không bắt buộc bạn phải thực hiện, nhưng nếu bạn muốn đạt được những mục tiêu nhất định và thu được tối đa những kiến thức hay kỹ năng bạn cần, thì việc duy trì chính là yếu tố then chốt. Trong quá trình tự học, đôi lúc bạn sẽ có những cảm giác chán nản và muốn từ bỏ, nhất là khi bạn “mù mờ” trong một mớ kiến thức mênh mông mà không tìm được lối ra.

Tuy nhiên hãy chấn chỉnh tinh thần ngay lúc này và nhớ lại nguyên nhân vì sao bạn muốn bắt đầu quá trình này. Nếu có thể, hãy tìm thêm những người bạn có cùng mục tiêu để học chung, biết đâu việc tự học sẽ trở nên thú vị và hiệu quả hơn đáng kể thì sao.

5. Lời kết

Việc tự học sẽ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn nếu bạn tiếp cận nó theo đúng phương pháp. Nếu bạn đang có ý định bắt đầu tìm hiểu một lĩnh vực mới, chúc cho bạn sẽ luôn giữ được tinh thần ham học hỏi và sự hứng khởi cho đến khi bạn đạt được mục tiêu của mình nhé.

Xem thêm: