Tư mã ý – thông tin chi tiết nhân vật tư mã ý trong tam quốc diễn nghĩa

Tư Mã Ý (chữ Hán: 司馬懿; 179 – 7 tháng 9, 251), biểu tự Trọng Đạt (仲達), là nhà chính trị, nhà quân sự phục vụ nước Tào Ngụy thời kỳ Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông cũng là người đặt nền móng cho nhà Tây Tấn thay thế nhà Nguỵ.

Ông có công lớn bảo vệ được Tào Ngụy trước các cuộc Bắc phạt của Gia Cát Lượng. Sau một khoảng thời gian dài nhẫn nhịn Tào Sảng để chờ thời cơ, ông đã tiến hành một cuộc lật đổ ngoạn mục vào năm 249, khiến hoàng đế Nguỵ chỉ còn tồn tại trên lý thuyết. Từ đó vị trí quyền lực nhất của ông trong triều đình nhà Ngụy đã tiếp tục được chuyển giao cho hai con ông là Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu nắm quyền lực thực tế của nhà Ngụy, tạo tiền đề cho cháu của ông là Tư Mã Viêm soán ngôi nhà Ngụy, thành lập nhà Tấn, thống nhất Trung Hoa, chấm dứt thời kỳ Tam Quốc.

Sau khi nhà Tấn thành lập, Tư Mã Ý đã được cháu mình truy tôn thụy hiệu là Tuyên hoàng đế (宣皇帝), miếu hiệu là Cao Tổ (高祖), nên còn được gọi là Tấn Cao Tổ (晉高祖) hay Tấn Tuyên Đế (晋宣帝).

Tên
Tư Mã Ý

Hán tự
司馬懿

Tự
Trọng Đạt

Hán tự
仲達

Sinh-Mất
179-251

Nguyên Quán
Ôn huyện, Hà Nam

Vai trò
Chính trị gia
Tướng lĩnh

Thế lực
Tào Ngụy

Cựu chủ
Tào Tháo

Xem thêm thông tin của hơn 1500 Nhân vật Tam Quốc.

Bối cảnh xuất thân, thân thế thủa thiếu thời Tư Mã Trọng Đạt

Ông xuất thân từ gia đình có tám người con trai. Mỗi người đều có một hiệu kết thúc bằng chữ . Do đó, anh em họ đều được gọi chung là  (司馬八達). Đây là một thuật ngữ để tỏ lòng kính trọng, bởi các nhóm tám nhân vật tài năng khác trong các thời kỳ trước đều đã được gọi theo cách này. Gia đình ông sống tại Lạc Dương khi Đổng Trác chiếm thành phố, phá hủy nó, và dời thủ đô tới Trường An.

Cha ông là Tư Mã Phòng (司马防), mẹ là Kỳ Đình (奇庭). Anh trai ông, Tư Mã Lãng đã dẫn gia đình về quê cũ ở Huyện Ôn và sau đó, dự đoán rằng nơi ấy sẽ trở thành chiến trường, tiếp tục chuyển về Lê Dương (黎陽).

Năm 194, khi Tào Tháo đánh nhau với Lưu Bị, Ông lại đưa gia đình về Ôn huyện.

105+ bức ảnh Tư Mã Ý có thần thái đẹp nhất

Tư Mã Ý dưới trướng Tào Tháo

Những nguyên nhân nói về việc Tư Mã Ý phục vụ dưới trướng Tào Tháo có khác biệt, nhưng ông đã chấp nhận chức vụ đầu tiên trong phe Tào Tháo ở tuổi ba mươi. Theo , Tư Mã Ý tin rằng nhà Hán sẽ nhanh chóng chấm dứt, và không thấy có động cơ gia nhập phe Tào, vốn đã chiếm quyền kiểm soát của Nhà Hán. Ông đã từ chối các lời mời của Tào Tháo, viện cớ mình đang bị bệnh. Tào Tháo không tin lý do này, và phái người tới nhà ông vào ban đêm để kiểm tra. Biết trước điều này, Ông nằm trong giường cả buổi đêm không cử động.

Năm 208, Tào Tháo đã trở thành Thừa tướng và ra lệnh cho Tư Mã Ý tới tham chính, nói rằng “Nếu ông ta lẩn tránh, hãy bắt giữ.” Sợ điều không hay sẽ xảy ra khi còn từ chối, ông cuối cùng chấp nhận giữ chức (文学掾). Tuy nhiên, theo , Tào Hồng, người em họ của Tào Tháo, đã yêu cầu Tư Mã Ý tới để được làm bạn với ông ta, nhưng ông, vì không đánh giá cao Tào Hồng, đã giả vờ ốm phải chống gậy để tránh gặp mặt ông ta. Tào Hồng tức giận tới gặp Tào Tháo kể lại câu chuyện, sau đó Tào Tháo trực tiếp yêu cầu Tư Mã Trọng Đạt tới gặp. Chỉ khi ấy ông mới chính thức theo phe Tào.

Dưới trướng Tào Tháo, ông bắt đầu thăng tiến qua các chức vụ  (東曹掾), chức quan chịu trách nhiệm đưa các quan chức vào làm việc,  (主簿) và  (司馬), chức quan đảm nhiệm hỗ trợ và cố vấn.

Năm 215, khi Tào Tháo đánh bại Trương Lỗ và bắt nhân vật này đầu hàng, Tư Mã Ý đã khuyên Tào Tháo tiếp tục tiến về phía nam tới Ích Châu, bởi Lưu Bị vẫn chưa ổn định được quyền kiểm soát ở đó. Tuy nhiên, Tào Tháo không theo lời khuyên này. Tư Mã Ý nằm trong số các cố vấn hối thúc Tào Tháo áp dụng hệ thống Đồn điền chế và ủng hộ Tào Tháo lên nắm chức Ngụy Vương.

Tư Mã Ý dưới thời Tào Phi

Thậm chí trước khi Tào Tháo mất, Tư Mã Ý đã cận kề với người kế vị ông ta là Tào Phi. Khi Tào Phi được chọn làm Thế tử nhà Ngụy năm 216, ông trở thành thư ký của Tào Phi. Khi Tào Tháo phân vân giữa việc lựa chọn Tào Phi và Tào Thực, ông nằm trong số những người ủng hộ Tào Phi và giúp ông lên kế vị. Nhờ thế, Tư Mã Ý được Tào Phi hết lòng tin cậy.

Sau khi Tào Tháo chết, Tào Phi kế vị trở thành Ngụy Văn Đế, Tư Mã Ý đã tham gia vào việc hạ bệ và gạt Tào Thực khỏi vũ đài chính trị. Ông được Tào Phi phong làm Hà Tân đình hầu (河津亭侯), thăng  (丞相长史), dần lên ,  rồi  (御史中丞), cải tước vị thành An Quốc Hương hầu (安国乡侯). Năm 221, ông được thăng , kiêm .

Năm 225, Tào Phi cầm quân tấn công Đông Ngô của Tôn Quyền, và giao cho ông cai quan kinh đô khi ông ta vắng mặt. Tào Phi coi Tư Mã Ý như Tiêu Hà, người được ca ngợi về những đóng góp lặng lẽ phía sau trận tiền.[5] Ngay sau khi trở về, Tào Phi một lần nữa đánh giá cao Tư Mã Ý, nói “Khi ta đang ở phía Đông, ông đã ở lại kinh đô bảo vệ nó chống lại nhà Thục ở phía Tây. Khi ta đi về phía Tây đánh Thục, ta sẽ lại để ông ở lại chống lại nhà Ngô ở phía Đông.” ông nhanh chóng được thăng chức Lục Thượng thư sự (録尚書事) (người đứng đầu các quan thượng thư), ở thời điểm ấy có quyền lực thực tế và trách nhiệm như Thừa tướng.

Tư Mã Ý dưới thời Tào Duệ

Năm 226, khi Tào Phi đã gần chết, ông giao phó người kế vị là Tào Duệ cho ông, Tào Chân, và Trần Quần. Khi Tào Duệ trở thành Ngụy Minh Đế, ông rất tin tưởng Tư Mã Ý và phong cho ông chức  (骠骑大将军)[8] nắm quyền kiểm soát quân đội tại Dự châu và Kinh châu (督荊豫二州諸軍事) vùng biên giới giữa Ngụy và Ngô để chống lại các lực lượng của Tôn Quyền.

Trận Tân Thành

Năm 220, khi Mạnh Đạt đầu hàng Ngụy và được Tào Phi tin cậy giao chức quản lý Tân Thành. Tư Mã Ý không tin ông ta và can gián Tào Phi đừng trọng dụng Đạt, nhưng ý kiến không được nghe.[6] Năm 227, Mạnh Đạt bắt đầu các cuộc thương lượng với Ngô và Thục, hứa hẹn sẽ quay sang chống Ngụy khi có cơ hội. Tuy nhiên, ông đã lưỡng lự trước những lời hối thúc của Gia Cát Lượng, và Gia Cát Lượng đã buộc ông ta phải hành động bằng cách tiết lộ ý muốn làm loạn của Mạnh Đạt cho Thân Nghi, người đang cầm quyền ở Ngụy Hưng (魏興). Khi Mạnh Đạt biết âm mưu đã bị lộ, ông ta bắt đầu chiêu tập binh mã để hành động.[9]

Sợ Mạnh Đạt khởi binh ngay, Tư Mã Ý gửi cho ông ta một bức thư nói:

[10]

Mạnh Đạt đọc thư cho rằng mình không còn nguy hiểm gì nữa, và không gấp rút chuẩn bị. Ông tin rằng Tư Mã Ý, đang phải trấn giữ vùng biên giới giữa Ngụy và Thục, phải mất hàng tháng để về gặp Tào Phi xin quân rồi mới tới Tân Thành được. Tuy nhiên, ông ngay lập tức lên đường tới Tân Thành trong 8 ngày, nhanh chóng đánh bại Mạnh Đạt còn chưa kịp chuẩn bị, và giết ông ta. Hành động này đóng góp trực tiếp vào thành công của Trận Nhai Đình khiến Tư Mã Ý càng nổi tiếng.

Chống nh­ững cuộc Bắc phạt của Gia Cát Lượng

Đại tư mã Tào Chân, người từng chỉ huy cuộc phòng ngự chống lại những cuộc Bắc phạt của Gia Cát Lượng chết năm 231, Tư Mã Ý lên thay chức và lần đầu tiên đối mặt với các đội quân của Gia Cát Lượng. Tư Mã Ý giữ quân đồn trú, chiến lược của ông là đợi cho quân Thục phải gặp khó khăn vì việc tiếp tế quân lương. Ông tránh giao tranh với quân Thục trong mọi tình huống, và bị các tướng dưới quyền chế nhạo, họ cho rằng ông là nhân vật nhút nhát.[11] Khi không thể phòng thủ mãi, ông đành phải cho các tướng tấn công các vị trí của quân Thục, nhưng họ bị đánh thua nặng và mất 3000 quân, 500 bộ giáp và 3000 nỏ.[12] Khi cuối cùng Gia Cát Lượng phải rút lui, ông lệnh cho Trương Cáp đuổi theo, Trương Cáp bị phục kích và bị giết, việc này dấy lên 2 nghi vấn:

• Ông dù biết Gia Cát Lượng sẽ phục kích nhưng vì chủ trương muốn tiêu diệt Trương Cáp nên đã mượn đao giết người.
• Tư Mã Ý đã thực sự bị trúng kế của Gia Cát Lượng nên khiến Trương Cáp bị giết.

Tuy nhiên, các nhà sử học khác lại có ý kiến rằng việc Trương Cáp đuổi theo Gia Cát Lượng và bị phục kích tử trận ở Kiếm Các là do chính chủ ý của Trương Cáp chứ không phải do chủ ý của Tư Mã Ý.

Trận đánh thứ hai giữa Tư Mã Ý và Gia Cát Lượng diễn ra năm 234. ông một lần nữa biết rằng vấn đề của quân Thục chính là tiếp lương, và ra lệnh cho Tư Mã Chiêu giữ quân phòng thủ đợi quân địch mệt mỏi. Hai đội quân đã đối đầu tại đồng bằng Ngũ Trượng. Dù nhiều lần bị Gia Cát Lượng khiêu chiến, Tư Mã Ý không cho quân tấn công. Để kích động Tư Mã Ý, Gia Cát Lượng đã gửi những bộ trang phục đàn bà tới cho ông ta, ám chỉ rằng ông ta chỉ là một mụ đàn bà không dám tấn công. Các viên tướng Ngụy tức điên, nhưng Tư Mã Ý vẫn điềm nhiên. Để dỗ dành các tướng lĩnh, ông yêu cầu Hoàng đế Ngụy Tào Duệ cho phép tấn công quân Thục. Tào Duệ đã biết việc này, phái cố vấn Tân Tì tới chỗ Tư Mã Ý thuyết phục quân lính bình tĩnh.[13] Nhằm buộc quân Ngụy phải ra chiến đấu, Gia Cát Lượng gửi một sứ giả tới ông hối thúc ông tham chiến. Tuy nhiên, ông không bàn luận các vấn đề quân sự với vị sứ giả này, thay vào đó lại hỏi han về những công việc của Gia Cát Lượng. Vị sứ giả nói rằng Gia Cát Lượng đích thân điều hành tất cả công việc lớn nhỏ trong quân, từ các chiến thuật tới các bữa ăn vào buổi tối cho binh lính, nhưng ông lại ăn rất ít. Tư Mã Ý sau đó đã nói với một vị quan dưới quyền rằng Gia Cát Lượng không thể sống lâu.[14]

Sau khi Gia Cát Lượng chết, quân Thục lặng lẽ rút khỏi doanh trại và giữ bí mật cái chết của ông. Ông, được dân địa phương báo về cái chết của Gia Cát Lượng, tấn công quân Thục đang rút lui. Hai tướng Thục là Khương Duy và Dương Nghi mang quân quay lại, giả bộ muốn tấn công. Thấy vậy, Tư Mã Ý sợ rằng Gia Cát Lượng chỉ giả chết để lừa mình, ngay lập tức rút quân. Việc Tư Mã Ý phải bỏ chạy trước một Gia Cát Lượng đã chết khiến người khi ấy có câu nói:  (死諸葛嚇走活仲達). Khi Tư Mã Ý biết việc này, ông cười và nói: “Ta có thể chiến đấu với người sống, chứ không phải người chết.”[15]

Chiến dịch đánh Công Tôn Uyên

Sau khi Vô Khâu Kiệm không thể đánh bại các lực lượng của Công Tôn Uyên ở Liêu Đông, và Công Tôn Uyên đã tự phong làm Yên Vương, Tào Duệ trao cho Tư Mã Ý nhiệm vụ tấn công Công Tôn Uyên. Tư Mã Ý hai lần đánh bại Công Tôn Uyên trên chiến trường, và buộc ông ta phải rút lui về Tương Bình (襄平), và chuẩn bị bao vây. Trời đột ngột đổ mưa lớn khiến cuộc chiến gián đoạn, nhưng ngay khi mưa tạnh, ông tung ra một cuộc tấn công tổng lực. Công Tôn Uyên và các con bị giết khi chạy trốn.[16]

Tư Mã Ý thời Tào Phương và cuộc lật đổ của nhà Tư Mã

Khi Tào Duệ sắp chết, ông nghi ngờ Tư Mã Ý, và sắp xếp kế hoạch gạt ông ra khỏi triều đình của người kế vị là Tào Phương.[17] Ông muốn giao phó Tào Phương cho người chú là Tào Vũ (曹宇) với chức nhiếp chính, cùng với Hạ Hầu Hiến (夏侯獻), Tào Sảng, Tào Triệu (曹肇), và Tần Lãng (秦朗). Tuy nhiên, hai vị quan được ông tin tưởng là Lưu Phóng (劉放) và Tôn Tư (孫資) không thân thiết với Hạ Hầu và Tào Triệu sợ hãi về việc được phong làm các quan nhiếp chính, và tìm cách thuyết phục ông đưa Tào Sảng (là người họ thân thiết) cùng Tư Mã Ý (khi ấy đang chỉ huy quân tại Cấp huyện(汲縣, thuộc Tân Hương, Hà Nam ngày nay, và là người Lưu Phóng cùng Tôn Tư thân thiết)[18] làm nhiếp chính thay thế. Tào Vũ, Tào Triệu và Tần Lãng bị gạt khỏi kế hoạch.

Ban đầu, Tào Sảng và Tư Mã Ý cùng chia sẻ quyền lực, nhưng Tào Sảng nhanh chóng dùng một số thủ đoạn chính trị để đề cao ông với các chức danh như Đại Thái phó trong khi gạt bỏ quyền lực thực sự khỏi tay ông ta. Tào Sảng sau đó đưa ra mọi quyết định quan trọng và không cần hỏi ý kiến Tư Mã Ý. Nhanh chóng, vây cánh của Tào Sảng gồm Đặng Dương (鄧颺), Lý Thắng (李勝), Hà Yến (何晏), và Đinh Mật (丁謐),[19] những người được biết đến về tài năng nhưng thiếu khôn ngoan, được giao những vị trí quyền lực, và họ trục xuất mọi vị quan không cùng phe cánh với mình khỏi triều đình.[20] Tư Mã Ý vẫn được nắm quyền chỉ huy quân đội (cả việc chống cự cuộc tấn công lớn của Đông Ngô năm 241), nhưng không có quyền lực trong triều đình.[21]

Năm 244, Tào Sảng cũng muốn có danh tiếng quân sự của riêng mình, tung ra một cuộc tấn công lớn vào thành phố biên giới lớn của Thục Hán ở Hán Trung (Hán Trung, Tứ Xuyên ngày nay), mà không chuẩn bị kỹ càng về hậu cần. Hai bên ở thế giằng co, nhưng sau khi các lực lượng Tào Ngụy hết lương thực, Tào Sảng buộc phải rút lui với tổn thất lớn về nhân mạng.[22] Tuy nhiên, dù thua trận, Tào Sảng vẫn nắm thực quyền. Năm 247, Tư Mã Ý chán nản với hoàn cảnh hữu danh vô thực của mình, cáo ốm xin về vườn. Tào Sảng phái Lý Thắng tới dò la có phải Tư Mã Ý ốm thật hay không, Tư Mã Ý đóng giả và lừa được Lý Thắng.[23]

Năm 249, Tư Mã Ý ra tay. Khi Tào Phương và Tào Sảng ở bên ngoài thủ đô để tới thăm mộ Tào Duệ thì Tư Mã Ý, với sự trợ giúp của một số vị quan chống Tào Sảng, tuyên bố có được mệnh lệnh từ Quách thái hậu (vợ Minh Đế Tào Duệ), đóng tất cả các cổng thành Lạc Dương và gửi một thông báo tới Tào Phương, buộc tội Tào Sảng kìm chế và lũng đoạn triều đình và yêu cầu Tào Sảng cùng anh em của ông ta phải bị cách chức. Tào Sảng hoảng sợ không biết phải làm thế nào, thậm chí khi đã được cố vấn là Hoàn Phạm gợi ý mang Tào Phương chạy đến kinh đô khác ở Hứa Xương để phát hịch gọi quân các trấn về chống lại Tư Mã Ý, Tào Sảng chọn cách đầu hàng với lời hứa của Tư Mã Ý rằng sẽ cho ông ta giữ lại mọi chức danh. Tuy nhiên, ông nhanh chóng nuốt lời và hành quyết Tào Sảng cùng tất cả phe cánh cùng họ hàng của họ vì tội phản bội.[24]

Sau khi chiếm quyền, Tư Mã Ý cẩn thận gạt bỏ tất cả mối đe dọa tiềm tàng với quyền lực của mình. Ông nhanh chóng thực hiện dự định chiếm đoạt bằng cách buộc Tào Phương trao cho ông cửu tích – một dấu hiệu thoán đoạt – và sau đó lại từ chối. Vị vua 18 tuổi Tào Phương không còn chút quyền lực nào. Tuy nhiên, Tư Mã Ý đã thu phục được lòng dân khi tiêu diệt tình trạng tham nhũng và sự quan liêu thời Tào Sảng, thăng chức cho một số vị quan thanh liêm.

Sau sự việc này, Tư Mã Ý được thăng Thừa tướng, tiến tước An Bình quận công (安平郡公), vào triều không gọi tên. Thế nhưng ông giả vờ khiêm nhường,[8] chỉ nhận Thái phó, tước Vũ Dương hầu (舞阳侯). Sử sách gọi là Cao Bình Lăng chi biến (高平陵之變) hay Chính Thủy chi biến (正始之變).

Tư Mã Ý Dẹp Vương Lăng

Năm 249, vị tướng nhiều quyền lực Vương Lăng (王淩), người nắm trách nhiệm chỉ huy thành phố chiến lược Thọ Xuân (壽春, Lục An, An Huy ngày nay) âm mưu nổi dậy chống lại quyền lực của Tư Mã Ý, cùng với sự giúp đỡ của Sở vương Tào Bưu (曹彪) và cũng là một con trai của Tào Tháo (người được dự định sẽ lên thay Tào Phương).

Năm 251, Vương Lăng đã sẵn sàng thực hiện kế hoạch thì bị hai vị quan dưới quyền là Hoàng Hoa (黃華) và Dương Hoằng (楊弘) phản bội tiết lộ cho Tư Mã Ý. Ông nhanh chóng tiến quân về phía đông trước khi Vương kịp chuẩn bị và hứa sẽ tha cho ông ta. Vương Lăng biết mình không thể chống lại và đầu hàng, nhưng một lần nữa Tư Mã Ý nuốt lời buộc Vương Lăng và Tào Bưu phải tự sát. Tất cả gia đình Vương Lăng cũng như gia đình những người thuộc phe phái của ông đều bị giết.

Sau khi gia đình mình đã kiểm soát được nước Ngụy, Tư Mã Ý qua đời ngày 7 tháng 9 năm đó, hưởng thọ 73 tuổi. Thụy hiệu là Văn Trinh (文贞), sau cải Văn Tuyên (文宣), táng ở Thủ Dương sơn (首阳山)(Tức dưới chân núi xây dựng Thủ Dương Lăng của Tào Phi. Con trai ông là Tư Mã Sư lên thay quyền chấp chính Tào Ngụy.

Truyền thuyết về Tư Mã Ý

Một truyền thuyết về Tư Mã Ý nói rằng ông có thể quay đầu 180° trên cổ để nhìn về đằng sau mà không cần quay người. Đặc điểm này được xem là giống như con chim cú.[25] Truyền thuyết cũng nói rằng khi Tào Tháo nghe được về việc này và muốn tự mình xem xét. Tào Tháo tới đằng sau Tư Mã Ý và gọi tên ông, và quả thực đầu ông quay được xung quanh.

Theo , khi Tào Tháo biết việc này ông rất cẩn trọng với Tư Mã Ý, nói rằng:

Tào Phi sau này cũng có nhận xét tương tự:

Di sản mà Tư Mã Ý để lại cho đời sau

Sau khi Nhà Đông Hán sụp đổ, niềm tin của mọi người bắt đầu thay đổi rằng quyền kế tục Nhà Hán đã được chuyển sang nhà Thục Hán. Trước đó, Tư Mã Ý được coi là nhân vật ngay thẳng trong  và trên thực tế đã được sùng bái. Sau đó, ông bắt đầu mất thanh danh, một quan điểm được ghi lại trong cuốn tiểu thuyết cổ điển . Trong tiểu thuyết này, Tư Mã Ý được khắc họa là một nhân vật rất tham vọng, xảo trá, không thành thật, chỉ phục vụ lợi ích dòng họ và để lại di sản để các con cướp quyền lực về cho gia đình. Về mặt lịch sử, nhiều lời bình hoặc mâu thuẫn hoặc đơn giản không tồn tại và dường như được lấy từ các đặc điểm tưởng tượng của La Quán Trung hay từ những câu chuyện dân gian đã được truyền lại qua nhiều thế hệ.

Bởi những đóng góp của Tư Mã Ý cho nhà Tào Ngụy là đáng kể, cuộc tranh luận về di sản của ông nằm ở việc đâu là động cơ hành động của ông. Một cuộc tranh luận đã kéo dài đến tận ngày nay và dường như sẽ không bao giờ chấm dứt, về việc ông hành động một cách nhân từ, như Hoắc Quang đã làm thời nhà Hán, hay ông hành động có tham vọng, như nhà Tân có thời gian tồn tại ngắn ngủi của Vương Mãng. Tuy nhiên, ông đã chết chỉ vài năm sau khi giành lại quyền lực từ Tào Sảng, không để lại câu trả lời rõ ràng về những ý định của ông cho các thế hệ sau.

Về sau, con trai ông Tư Mã Chiêu được phong Tấn vương, ông được con trai truy tôn làm Tuyên vương (宣王). Đến khi cháu nội ông là Tư Mã Viêm lập ra nhà Tấn, Tư Mã Ý được truy tôn làm Cao Tổ Tuyên Đế (高祖宣帝).

Thông tin về gia đình của Tư Mã Ý

Tổ tiên

• Tư Mã Tích (司馬錫) (tổ tiên xa).
• Tư Mã Ngang (司馬卬) (Tần mạt Ân vương (秦末殷王), tổ đời 12).
• Tư Mã Quân (司馬鈞) (kị).
• Tư Mã Lượng (司馬量) (cụ).
• Tư Mã Tuấn (司馬儁) (ông).
• Tư Mã Phòng (司馬防) (cha).

Anh em

• Anh trai: Tư Mã Lãng (司馬朗), tự  (伯達).
• Em trai: Tư Mã Phu (司馬孚), tự  (叔達).
• Em trai: Tư Mã Quỳ (司馬馗), tự  (季達).
• Em trai: Tư Mã Tuân (司馬恂), tự  (顯達).
• Em trai: Tư Mã Tiến (司馬進), tự  (惠達).
• Em trai: Tư Mã Thông (司馬通), tự  (雅達).
• Em trai: Tư Mã Mẫn (司馬敏), tự  (幼達).

Phu nhân