Soạn bài đồng chí – chính hữu

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Nội dung

• Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên, bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và trẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng.

1.2. Nghệ thuật

• Thể thơ tự do với những câu dài ngắn đan xen đã giúp cho nhà thơ diễn tả hiện thực và bộc lộ cảm xúc một cách linh hoạt.
• Hình ảnh thơ cụ thể, xác thực mà giàu sức khái quát. Ngôn ngữ thơ hàm súc,cô đọng, giàu sức biểu cảm

2. Soạn bài Đồng chí

2.1. Soạn bài tóm tắt

Câu 1: Dòng thứ bảy của bài thơ có gì đặc biệt? Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai như thế nào trước và sau dòng thơ đó?

• Dòng thứ bảy của bài thơ rất ngắn gọn, chỉ có hai từ, kết thúc bằng dấu chấm than. Vang lên như một phát hiện “Đây chính là tình đồng chí”.
• Dòng thơ thứ bảy là sự nối kết đoạn trước và sau đó. Đoạn trước là cơ sở, nguồn gốc của tình đồng chí, đoạn sau là những biểu hiện cụ thể.

Câu 2: Sáu dòng thơ đầu của bài thơ đã nói về cơ sở hình thành đồng chí của những người lính cách mạng. Cơ sở ấy là gì?

• Cùng nguồn gốc, giai cấp, cảnh ngộ: đều là nông dân từ những vùng quê nghèo.
• Cùng chính hướng, nhiệm vụ: súng bên súng, đầu sát bên đầu, cùng mang trong mình tình yêu nước, quyết tâm chiến đấu vì đất nước.
• Cùng nhau trải qua gian khó: đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ.

Câu 3: Hãy tìm trong bài thơ những chi tiết, hình ảnh biểu hiện tình đồng chí, đồng đội làm nên sức mạnh tinh thần của những người lính cách mạng. Phân tích ý nghĩa, giá trị của những hình ảnh, chi tiết đó?

• “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ” ⇒ Trong hoàn cảnh khắc nghiệt của thời tiết, người lính chia sẻ hơi ấm cho nhau.
• Mười câu tiếp theo là những biểu hiện cụ thể và cảm động của tình đồng chí.
• Đó là sự cảm thông sâu xa của những tâm tư nỗi lòng của nhau:

Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính

• Đó là cùng nhau chia sẻ những gian lao, thiếu thốn của cuộc đời người lính: “Áo anh rách vai, quần tôi có vài mảnh vá, miệng cười buốt giá, chân không giày”.

Câu 4:

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo

Những câu thơ gợi cho em những suy nghĩ gì về người lính và cuộc chiến đấu? Hãy phân tích vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh trong những câu thơ ấy?

• Người lính và cuộc chiến trong ba câu thơ cuối: cuộc chiến gian khổ, đầy khó khăn, người lính cũng thật dũng cảm, đoàn kết vượt qua sương muối giá buốt.
• Vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh:
  • Vẻ đẹp hiện thực: tình đồng chí sát cánh bên nhau, giữa rừng hoang vu vẫn ấm lòng sẵn sàng chiến đấu.
  • Vẻ đẹp lãng mạn: đầu súng trăng treo là hình ảnh tuyệt đẹp, vừa hiện thực vừa lãng mạn, vừa gần vừa xa, bên cạnh ngọn súng chính là trăng thơ mộng, lơ lửng như niềm tin mãnh liệt vào sự chiến thắng.

Câu 5: Theo em, vì sao tác giả lại đặt tên cho bài thơ về tình đồng đội của những người lính là Đồng chí?

• Tác giả đặt nhan đề “Đồng chí” vì toàn bộ nội dung bài thơ đều tập trung làm nổi bật vẻ đẹp của những người đồng chí, là những người cũng chí hướng, cùng lí tưởng, cùng tình yêu nước.

Câu 6: Qua bài thơ này em có cảm nhận gì về hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp?

• Anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp giản dị mà cao cả, có tinh thần chịu đựng gian khó, dứt khoát ra đi chiến đấu vì Tổ quốc, vì một lí tưởng cao đẹp.

2.2. Soạn bài chi tiết

Câu 1: Dòng thứ bảy của bài thơ có gì đặc biệt? Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai như thế nào trước và sau dòng thơ đó?

• Dòng thơ thứ bảy trong bài thơ “Đồng chí” là một điểm sáng tạo, một nét độc đáo qua ngòi bút của Chính Hữu.

• Dòng thơ được tác riêng độc lập, là một câu đặc biệt gồm từ hai âm tiết đi cùng dấu chấm than, ngân vang như tiếng gọi tha thiết, tạo một nút nhấn, lắng lại.

• Hai tiếng “Đống chí” thật giản dị, đẹp đẽ, là điểm hội tụ, là nơi kết tinh bao tình cảm đẹp: tình giai cấp, tình bạn, tình người trong chiến tranh.

→ Dòng thơ thứ bảy có ý nghĩa như một bản lề gắn kết đoạn đầu và đoạn thứ hai của bài thơ, là điểm nhấn, là mạch cảm xúc chung cho toàn bài. 

Câu 2. Sáu dòng đầu của bài thơ đã nói về cơ sở hình thành đồng chí của những người lính cách mạng. Cơ sở ấy là gì?

• Tình đồng chí bắt nguồn từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân của những người lính

“Quê hương anh nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”.

→ Hai miền đất, hai miền quê xa lạ, nhưng cùng chung cái “nghèo”, cái khắc nghiệt của thiên nhiên, của cuộc sống. Xuất thân của họ, đều là từ những người nông dân.

• Tình đồng chí hình thành từ sự cùng chung nhiệm vụ, chung lí tưởng, sát cánh bên nhau trong hàng ngũ chiến đấu

“Súng bên súng đầu sát bên đầu”.

→ Họ không quen nhau, nhưng lí tưởng chung của thời đại đã gắn kết họ lại với nhau trong hàng ngũ cách mạng. “Súng” biểu tượng cho nhiệm vụ chiến đấu, “đầu” biểu tượng cho lí tưởng, suy nghĩ.

• Tình đồng chí nảy nở và trở thành bền chặt trong sự chan hòa và chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui :

“Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ”.

→ Cái khó khăn thiếu thốn hiện ra: đêm rét, chăn không đủ nên phải đắp chung. Nhưng chính sự “chung chăn”, chia sẻ ấy đã trở thành niềm vui, thắt chặt tình cảm của những người đồng đội để trở thành “đôi tri kỉ”.

Câu 3. Hãy tìm trong bài thơ những chi tiết, hình ảnh biểu hiện tình đồng chí, đồng đội làm nên sức mạnh tinh thần của những người lính cách mạng. Phân tích ý nghĩa, giá trị của những hình ảnh, chi tiết đó?

• “Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ”. → Trong hoàn cảnh khắc nghiệt của thời tiết, người lính chia sẽ hơi ấm cho nhau.
• Mười câu tiếp theo là những biểu hiện cụ thể và cảm động của tình đồng chí.
• Đó là sự cảm thông sâu xa những tâm tư nỗi lòng của nhau:

“Ruộng nương anh gửi bạn thân cày.

Gian nhà không, mặc kể gió lung lay.

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.”

→ Đó là cùng nhau chia sẻ những gian lao, thiếu thốn của cuộc đời người lính: “Áo anh rách vai Quần tôi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày”.

Câu 4. 

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới. 

Đầu súng trăng treo.

Những câu thơ gọi cho em những suy nghĩ gì về người lính và cuộc chiến đấu? hãy phân tích vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh trong những câu thơ ấy?

• Có thể thấy, đó là hình ảnh của một cuộc chiến đấu gian khổ. Sự khắc nghiệt của thời tiết, của địa hình, cái giá buốt của sương muối, cảnh rừng đêm hoang vắng, lạnh lẽo vẫn không khuất phục được người lính. Họ vẫn đứng cạnh nhau, sát cánh bên nhau để “chờ giặc tới”. Tình đồng chí đã sưởi ấm cho họ, giúp họ vượt lên tất cả.
• Câu thơ cuối cùng thật đặc sắc: “đầu súng trăng treo”. Đó là một hình ảnh thực mà tác giả nhận ra trong những đêm canh gác, phục kích giữa rừng khuya. Là một hình ảnh chân thực, nhưng nó lại gợi đến những liên tưởng phong phú, sâu xa: “súng” là biểu tượng cho chiến tranh, cho khốc liệt. “Trăng” là hiện thân của vẻ đẹp yên bình, thơ mộng và lãng mạn. Hai hình ảnh kết hợp với nhau tạo nên một biểu tượng đẹp về cuộc đời người lính: chiến sĩ mà thi sĩ, thực tại mà mơ mộng. 

Câu 5. Theo em vì sao tác giả lại đạt tên cho bài thơ về tình đồng đội của những người lính là Đồng chí?

• Bài thơ được đặt tên là Đồng Chí. Đồng Chí là từ ghép Hán Việt nghĩa là cùng chung chí hướng, lý tưởng. Tình đồng chí là bản chất cách mạng của tình đồng đội và thể hiện sâu sắc tình đồng đội vì vậy tác giả đã đặt tên bài thơ là Đồng chí.

Câu 6. Qua bài thơ này em có cảm nhận gì về hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp?

• Bài thơ về tình đồng chí đồng đội làm hiện lên vẻ đẹp bình dị mà cao cả của người lính cách mạng, cụ thể ở đây là anh bộ đội hồi đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.
• Tình đồng chí, đồng đội đã giúp người lính đứng vững trên trận tuyến đánh quân thù trong tư thế chủ động “chờ” đón đánh địch. Tình yêu thương giữa những người đồng chí có sức mạnh vô cùng.