Hi vọng hay hy vọng? hi sinh hay hy sinh? kỉ niệm hay kỷ niệm?

Hầu hết đối với người Việt thì việc sử dụng chữ ‘i’ hay ‘y’ là một vấn đề khá đơn giản, vì chúng ta thường cho rằng  ‘i’ và ‘y’ là như nhau do đó sử dụng như thế nào cũng được. Tuy nhiên đây lại là đề tài tranh luận suốt hàng chục năm của các nhà ngôn ngữ học. Vậy kỉ niệm hay kỷ niệm mới là đúng chính tả? Cách sử dụng chữ “i” và “y” như thế nào?

Quy tắc sử dụng “i” và “y” trong tiếng Việt

Bàn về câu chuyện “i” – “y” từ xưa tới nay vẫn luôn tồn tại 2 quan điểm khác nhau:

• Quan điểm nhất thể i: Tất cả đều dùng chữ i

• Quan điểm phân biệt ‘i” và “y”

Thời gian trước năm 1980, việc phân biệt “i” và “y”  khá rõ ràng. Sự tranh cãi nổ ra xung quanh vấn đề này bắt đầu từ sau khi có một số quy định về chính tả trong sách giáo khoa cải cách giáo dục được ban hành ngày 30/11/1980 (Quy định 1980), do ông Võ Thuần Nho – Thứ trưởng Bộ Giáo dục và ông Phạm Huy Thông – Phó Chủ nhiệm UBKHXH ký. Văn bản này có quy định như sau:

• Riêng trường hợp các âm tiết có nguyên âm “i” ở cuối thì viết thống nhất bằng “i”, trừ các từ có nguyên âm ghép “uy” như là duy, tuy, quy,…; ví dụ: lí trí, kì dị, mĩ vị. Nếu “i” hoặc “y” đứng đứng đầu âm tiết hoặc đứng một mình thì vẫn viết theo thói quen cũ, ví dụ: ý nghĩa, y tế, im lặng, yêu”..

Quy định này đã được đưa vào trong sách giáo khoa tuy nhiên nó lại không thành công khi đưa vào đời sống bởi vẫn có một bộ phận cho rằng cách viết nhất thể “i” mang lại khá nhiều bất cập nên người ta vẫn sử dụng cách viết phân biệt “i” và “y” như trước kia.

Vậy về cơ bản thông thường sẽ có 3 quy tắc cần lưu ý như sau:

• Chấp nhận cả 2 cách viết “i” và “y”

Tức là chúng ta có thể chấp nhận cả 2 trường hợp ví dụ như: … 

Tuy nhiên vẫn ưu tiên “i” hơn, nên chọn sử dụng hơn là

• Phân biệt khi đứng một mình

Khi “i” hay “y” đứng một mình thì chúng ta sẽ phân biệt cách viết theo cách sau: 

+ Dùng “i” khi là từ thuần Việt. Ví dụ như

+ Dùng “y” khi là từ Hán Việt. VÍ dụ như

Để sử dụng đúng theo cách này thì bạn phải biết xác định từ thuần Việt và từ Hán Việt. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ngoại lệ. Đó là những âm tiết có mặt trong cả từ thuần Việt lẫn từ Hán Việt, như là có nhiều từ thuần Việt cũng thường hay được viết với “y” như là

• Sau âm đệm thì dùng “y”

Với những trường hợp như:chúng ta chỉ cần sử dụng thay cho …. 

Vậy “kỉ niệm” hay “kỷ niệm” là đúng?

Xét theo các quy tắc vừa đề cập ở phần trên thì giữa “kỉ niệm” và “kỷ niệm” thì :

• Theo quy tắc

  nhất thể “i” thì “kỉ niệm” là đúng chính tả

• Theo quy tắc phân biệt thì “kỷ niệm” lại mới là đúng chính tả

Xét cho cùng thì vấn đề này đến ngay cả các chuyên gia về ngôn ngữ học vẫn còn đang tranh cãi thì việc chúng ta sử dụng “kỉ niệm” hay “kỷ niệm” cũng sẽ được chấp nhận và được tạm coi là đúng mà không bị soi xét quá kỹ.

Trên thực tế thì “kỷ niệm” vẫn được sử dụng phổ biến hơn trong đời sống hằng ngày. 

Tóm lại, chính tả của tiếng Việt nói chung và việc phân biệt cách sử dụng nói riêng là một vấn đề khá rắc rối và vẫn còn nhiều tranh cãi. Bài viết trên đây cũng chỉ là một số kiến thức cơ bản về việc sử dụng “này, hi vọng sẽ cung cấp thêm kiến thức cho những ai quan tâm và sử dụng “kỉ niệm hay kỷ niệm” một cách hợp lý.