Tấm thảm và quả địa cầu: phân tích bức tranh “các vị đại sứ” của hans holbein

Hans Holbein the Younger, ” 1533, sơn dầu trên gỗ sồi, 207 x 209.5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn) 

Một trong những bức tranh chân dung nổi tiếng nhất của thời kỳ Phục hưng chắc chắn có sự góp mặt của bức “Các vị đại sứ” sáng tác bởi Hans Holbein the Younger vào năm 1533. Cho tới ngày nay, nó vẫn luôn được yêu thích để làm lại, biến tấu hoặc chỉ để nhìn ngắm vẻ đẹp nghệ thuật của nó, từ trên TV, phim ảnh và mạng xã hội; và nó chắc chắn đã đánh dấu tầm quan trọng của nó trong giới nghệ thuật đương đại.

Bức tranh chân dung đôi này miêu tả hai người đàn ông đứng bên cạnh một chiếc giá được lấp đầy bởi nhiều đồ vật. Ở phía bên trái là Jean de Dinteville, tuổi 29, một vị sứ giả Pháp được cử đến tòa án Anh của vua Henry VIII bởi vua xứ Pháp Francis I. Ở phía bên phải, là Georges de Selve, tuổi 25, một sứ giả từ Lauvar, Pháp. Họ đứng trên một tấm thảm trong khá trừu tượng, và được xác nhận là của thánh địa tại Tu viện Westminster – cùng nơi Anne Boylen, người vợ thứ hai của vua Henry VIII, được trao vương miện và gần đây hơn là hôn lễ của Công tước và Công nương của Cambridge.

Phiến đá khảm Cosmati, Tu viện Westminster (trái), hôn lễ của Công tước và Nữ công tước xứ Cambridge tại Tu viện Westminster (phải)

Bức tranh được ẩn chứa nhiều chi tiết, với sự rõ ràng về phong cách thời Phục hưng với sự tự nhiên của thế kỷ 16. Chiếc hộp sọ được làm biến dạng ở phía trước dưới nền luôn là điểm nhấn và điểm làm người xem bất ngờ nhất, đồng thời truyển cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ tương lai.

Hộp sọ biến dạng (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Hộp sọ biến dạng nhìn ở một góc độ khác, Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Bài viết này tập trung vào hai chi tiết: tấm thảm và quả địa cầu, nói về việc thương mại hóa toàn cầu của thế kỷ 16, và quan trọng nhất là sự tham vọng của đế quốc Châu Âu.

Tấm thảm Tiểu Á

Được kéo dài từ trên mặt bàn xuống dưới giữa hai người đàn ông là một tấm thảm, thường được nhắc tới là “Thảm Holbein” vì sự yêu thích của ông trong việc tả chất liệu trên tranh. Nhưng cái tên này, thường sẽ không được sử dụng trong thế kỷ 16. Thay vào đó, chiếc thảm sẽ gợi nhắc cho người xem về xuất xứ của nó – trong trường hợp này là từ Thổ Nhĩ Kỳ – bị kiểm duyệt trong thời kỳ này bởi Ottomans. Thảm Tiểu Á là một loại thảm sang trọng khá nổi tiếng ở Châu Âu vào thế kỷ 16 đến nay. Chất len này đến từ Thổ Nhĩ Kỳ và cùng với nhiều địa phương khắp phía tây địa trung hải được tìm đến rất nhiều vì vẻ đẹp kỳ công của nó.

Tấm thảm (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Thường thì “Thảm Holbein” có hình mề đay sáu cạnh, cùng với những họa tiết khác, và đôi khi có những chữ viết Ả Rập tên là (tấm thảm trong tranh “Các vị đại sứ” không có họa tiết này). Loại thảm này trở nên khá phổ biến ở Châu Âu, với nhiều người cố gắng sao chép phong cách này, thường thì họ dùng họa tiết để cố gắng sao chép họa tiết trên thảm.

Tấm thảm trong bức tranh này của Holbein có trị giá rất cao. Những tấm thảm này chủ yếu được dùng trong nhà, thường mang giá trị cao như tranh vẽ và tượng điêu khắc. Không giống như ngày nay, một chiếc thảm với giá trị như vậy sẽ không bao giờ được để dưới sàn. Nó thường được trải lên bàn, như đã thấy trong bức tranh “Các vị đại sứ”, để thể hiện một đồ vật thu hút sự chú ý đắt tiền. Ta có thể thấy được một chiếc thảm tương tự trong những bức tranh thời kỳ Phục hưng khác, thường được trải qua lan can hoặc trải lên bàn. Thi thoảng, những chiếc thảm này được đặt dưới sàn bên dưới Đức mẹ Đồng trinh Mary để nâng tầm vị thế thần thánh của bà.

“Thảm Holbein”, từ thế kỷ 15 – 16, len, từ Thổ Nhĩ Kỳ (Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan)

Vậy tại sao tấm thảm này lại được góp mặt trong tranh của Holbein? Tấm thảm là một đồ vật sang trọng mang ý nghĩa nâng tầm địa vị cho hai vị đại sứ này. Nó đồng thời cũng gợi nhớ chúng ta về quyền lực và sự sang trọng của đế chế Ottoman thời bấy giờ. Ottoman thường được coi là mối đe dọa đối với những cường quốc Châu Âu, cũng như niềm đam mê những đồ vật quý giá của người dân Châu Âu.

Đồng thời cũng có lí do khác cho việc xuất hiện của tấm thảm. Vua Francis I của Pháp, cùng đồng ý với vua Henry VIII của Anh để làm giảm quyền lực của vua Charles V, Hoàng đế La Mã trong việc kiểm soát những miền đất quan trọng của Châu Âu. Vua Charles V là một người trị vì quyền lực, và vua Francis I và Henry VIII lo lắng đến việc vua Charles V cố gắng cướp đi quyền lực của họ. Vua Francis I cũng đồng thời cố gắng xây dựng mối quan hệ với Papal States và Ottoman. Vua Francis chắc chắn đã có một mối quan hệ thúc đẩy những liên hệ thương mại của ông, làm vững chắc mối quan hệ với Ottoman đồng thời cho phép ông tiếp cận tới hàng hóa từ Trung Quốc và Ấn Độ.

Tấm thảm có nhiều ý nghĩa: về chính trị, nó nói về ý định của vua Francis cầu kết nối với người trị vì Ottoman, và về văn hóa, với một loại chất vải đắt tiền và nhập khẩu từ Tiểu Á. Tấm thảm chính là lợi gợi nhắc về việc Ottoman là một phần quan trọng của nền văn hóa Phục hưng Châu Âu.

Quả địa cầu (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Quả địa cầu

Ở phía bên dưới chiếc giá bên dưới tấm thảm, có một số đồ vật khá thu hút ánh nhìn người xem, một chiếc đàn luýt với một sợi dây bị đứt, một sách nhạc thánh ca và một quả địa cầu. Sợi dây bị đứt của cây đàn luýt được cho là một lời gợi nhớ về sự bất hòa của phong trào Cải cách theo đạo Tin lành. Martin Luther, người khởi xướng cuộc Cải cách, đã sáng tác các bài thánh ca này.

Sách Thánh ca của Luther (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Tuy nhiên, quả địa cầu không có ý nghĩa là hậu quả của phong trào Cải cách, nhưng nó lại nói về những chuyển biến trong thời gian này. Bản đồ trên quả địa cầu là một bản đồ lộn ngược. Holbein đặt Châu Âu đối diện với người xem và sơn nó bằng màu vàng để thu hút ánh nhìn của chúng ta. Chúng tôi nhìn thấy châu Phi ở trên, và xa hơn nữa là các khu vực của châu Mỹ.

Một điều thú vị rằng, một trong những bản khắc chữ trên quả địa cầu có ghi “Brisillici R.” trên vùng Brazil. Việc minh họa này thể hiện sự quan trọng của Brazil. Vương quốc Pháp đưa ra nhiều yêu sách đối với Brazil sau khi được tài trợ cho một cuộc thám hiểm đến châu Mỹ vào năm 1522. Đứng đầu cuộc thám hiểm là Giovanni da Verrazano, người đã trở lại vào năm 1524, giúp Pháp đưa ra yêu sách đối với châu Mỹ. Verrazano trở lại Brazil vào năm 1527 để thu thập Brazilwood, một nguồn tài nguyên quý giá. Vương quốc Pháp đã cố gắng thiết lập các trạm giao dịch ở Brazil để đòi quyền kiểm soát vùng đất ngoại quốc trù phú này, một hành động khiến nước Pháp phải đối mặt với đối thủ thuộc địa là Bồ Đào Nha.

Quả địa cầu (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Một số đường màu đỏ cũng chạy qua các phần của địa cầu trong bức tranh chân dung đôi của Holbein. Đường đầu tiên, chạy qua Brazil và phân chia Đại Tây Dương, là đường được thỏa thuận với Hiệp ước Tordesillas năm 1494. Hiệp ước này dẫn đến phần lớn châu Mỹ được trao cho Tây Ban Nha, trong khi Brazil được trao cho người Bồ Đào Nha. Một đường khác, là kết quả của Hiệp ước Zaragoza năm 1529 (một lần nữa giữa Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha), chia bản đồ theo hướng khác, cho người Bồ Đào Nha là Moluccas, hay Quần đảo Spice. Việc bao gồm các đường này cho thấy tầm quan trọng của sự cạnh tranh giữa các cường quốc thuộc địa về đất đai, tài nguyên và con người, cũng như những tác động sâu rộng mà các đường đi hàng hải của châu Âu và các cuộc thám hiểm thuộc địa sẽ có trên toàn cầu.

Bản sao mô phỏng từ thế kỷ 19 của một quả địa cầu thế kỷ 16, thuộc loại được mô tả trong “Các vị đại sứ” của Holbein, 12 mảnh giấy gắn lên mặt khối cầu gỗ nhẵn, 54 cm (Thư viện Beinecke, Yale)

Điều khiến quả địa cầu của Holbein hấp dẫn hơn nữa là nó tái tạo một quả địa cầu thực từ thế kỷ XVI. Holbein đã sao chép một quả địa cầu, chẳng hạn như bản sao trong Thư viện Sách hiếm & Bản thảo Beinecke tại Đại học Yale, từ khoảng năm 1526. Bản gốc là một quả địa cầu in, được tạo ra nhờ cuộc cách mạng công nghệ in ấn đã biến đổi châu Âu từ giữa thế kỷ 15. Quả địa cầu có thể được in ở Nuremberg, và phổ biến vào những năm 1520 và 30. Trên quả địa cầu được in, thể hiện rõ ràng về quỹ đạo địa cầu của Ferdinand Magellan được hoàn thành vào năm 1522. Quả địa cầu sau đó ám chỉ đến sự thống trị của Habsburg, vì Charles V, người Habsburg, đã tài trợ cho Magellan. Mặc dù Holbein đang mượn từ quả địa cầu in, anh ta bỏ qua tuyến đường Magellan. Có ý kiến ​​cho rằng đây là hành động cố ý của Holbein, người nhận thức được rằng người bảo trợ của mình là thần dân của vua Francis I, nhằm hạ thấp quyền lực của Habsburg.

Peter Apian, Một cuốn chỉ dẫn mới và có cơ sở trong Số học của mọi nhà thương gia (chi tiết), Hans Holbein the Younger, “Các vị đại sứ“, 1533, dầu trên gỗ sồi, 207 x 209,5 cm (Phòng trưng bày Quốc gia, Luân Đôn, ảnh: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 4.0)

Giống như quả địa cầu và tấm thảm Thổ Nhĩ Kỳ, cuốn sách đặt trên bàn ngay trước quả địa cầu cũng ám chỉ tầm quan trọng của thương mại. Cách vẽ chính xác cuốn sách của Holbein cho phép chúng tôi xác định nó là một văn bản Số học. Cuốn sách thảo luận về lãi và lỗ – một khía cạnh quan trọng của chủ nghĩa trọng thương và thương mại trong thời kỳ này. Các công cụ điều hướng ở kệ trên cũng chỉ ra các hoạt động thương mại tài trợ cho việc đi lại và trao đổi, cũng như sự bành trướng và thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc. Mỗi chủ đề quan trọng trong bức tranh phức tạp này.

Nguồn: https://smarthistory.org/hans-holbein-the-younger-the-ambassadors/

Biên dịch: Hưng

Biên tập: Ahndoar