“6 chiếc mũ tư duy” là một phương pháp trợ giúp tư duy được Tiến sỹ Edward de Bono phát triển lần đầu năm 1980 và được giới thiệu trong quyển sách “6 Thinkings Hats” xuất bản năm 1985. Đây là một công cụ tư duy có tác dụng giúp bạn nhận xét sự việc từ nhiều hướng nhìn để mang ra quyết định tốt hơn.
Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là gì?
Khi có thể nhận xét sự việc từ nhiều phía, bạn có thể nhận diện được những rủi ro và thời cơ mà bình thường bạn có thể không lưu ý đến. Nếu ứng dụng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy”, bạn có thể khắc phục vấn đề dựa trên các hướng nhìn đã đề cập. Bạn sẽ phối hợp được nhiều tuyệt kỹ của bản thân: tham vọng, tuyệt kỹ thực hành, sự nhạy cảm, sáng tạo và khả năng lập plan dự trữ. Đồng thời, bạn giảm thiểu được khả năng xung đột khi nhiều người tranh luận về một vấn đề nào đó. Phương pháp này có thể ứng dụng riêng cho một cá nhân hay một nhóm thảo luận.
Ứng dụng phương pháp “6 chiếc mũ tư duy” để làm gì?
– Kích thích tư duy song song.
– Kích thích tư duy toàn diện.
– Tách riêng cá tính (như là bản ngã, các thành kiến …) và chất lượng.
– Huấn luyện về sáng tạo, điều phối cuộc họp, quản lý cuộc họp.
– Tăng năng suất làm việc và trao đổi trong nhóm.
– Nâng cấp sản phẩm và quá trình quản lý dự án.
– Phát triển tư duy phân tích, và ra quyết định.
Các dấu hiệu của 6 chiếc mũ tư duy:
1. Mũ trắng – Khách quan:
Mang hình ảnh của một tờ giấy trắng, thông tin, dữ liệu. Khi tất cả chúng ta tưởng tượng đang đội chiếc mũ trắng, tất cả chúng ta chỉ cần tư duy về các thông tin, dữ kiện liên quan đến vấn đề đang cần khắc phục, tập trung trên thông tin rút ra được, các dẫn liệu cứ liệu và những thứ thiết yếu, làm sao để thu được chúng. Khi đội “Mũ trắng”, bạn sẽ nhận xét vấn đề một cách khách quan, dựa trên những dữ kiện có sẵn. Hãy tìm hiểu thông tin bạn có để tìm thấy câu trả lời cho những điều bạn còn thắc mắc.
Một số thắc mắc có thể sử dụng trong tư duy mũ trắng:
– Tất cả chúng ta đã có những thông tin gì về vấn đề này?
– Tất cả chúng ta phải có những thông tin nào liên quan đến vấn đề đang xét?
– Tất cả chúng ta đang còn thiếu những thông tin, dữ kiện nào? Làm sao để có được chúng?
2. Mũ đỏ -Trực giác:
Mang hình ảnh của lửa đang cháy trong lò, con tim, dòng máu nóng, sự ấm áp. Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ đỏ, tất cả chúng ta chỉ cần mang ra các giải thích, lý lẽ của bản thân về vấn đề đang khắc phục dựa trên trực giác, xúc cảm mà không cần minh chứng logic. Chỉ cần mang ra các tư duy trong đầu, không phải giải thích. Khi đội “Mũ đỏ”, bạn sẽ nhận xét vấn đề dựa trên trực giác và xúc cảm. Đồng thời, phấn đấu đoán biết xúc cảm của người khác thông qua những phản ứng của họ và phấn đấu hiểu được những phản ứng tự nhiên của những người không hiểu rõ lập luận của bạn.
Một số thắc mắc có thể sử dụng trong tư duy mũ đỏ:
– Cảm nhận của tôi ngay lúc này là gì?
– Trực giác của tôi mách bảo điều gì về vấn đề này?
– Tôi thích hay không thích vấn đề này?
3. Mũ đen – Tiêu cực, điểm tối
Mang hình ảnh của đêm tối, đất bùn. Khi đội mũ đen ta sẽ liên tưởng đến các nhược điểm, các lỗi sai, sự bất hợp lý, sự thất bại, sự phản đối, thái đội chán nản. Vai trò của chiếc mũ đen là giúp nêu ra những nhược điểm trong quá trình tư duy của tất cả chúng ta hoặc tượng trưng cho “sự thận trọng” giúp nêu ra các lỗi, các điểm cần lưu ý, các mặt yếu kém, bất lợi của vấn đề hay dự án đang tranh cãi. Chiếc mũ đen đóng vai trò hết sức trọng yếu, nó đảm bảo của tất cả chúng ta tránh được các rủi ro, nó ngăn tất cả chúng ta làm điều sai, trái phép hay nguy hiểm. Khi đội “Mũ đen”, bạn cần nhận xét vấn đề theo hướng nhìn tiêu cực, thận trọng và e dè. Nhìn nhận sự việc theo phương pháp này sẽ giúp bạn loại bỏ những nhược điểm trong plan hoặc quá trình tiến hành công việc, qua đó điều chỉnh cách xử lý hoặc chuẩn bị plan dự trữ cho những vấn đề có thể nảy sinh ngoài dự kiến.
Nhiều người thành đạt đã quen với việc tư duy một cách lạc quan. Tuy nhiên, điều đó sẽ khiến họ không dự kiến hết được những vấn đề có thể phát sinh nên thường không có sự chuẩn bị chu đáo. Phương pháp tư duy “mũ đen” sẽ giúp họ tránh được điều này.
Một số thắc mắc sử dụng trong tư duy mũ đen:
– Những rắc rối, nguy hiểm nào có thể xảy ra?
– Những khó khăn nào có thể phát sinh khi tiến hành làm điều này?
– Những rủi ro nào đang tiềm tàng?
4. Mũ vàng – Tích cực
Là hình ảnh tượng trưng của tia nắng mặt trời, sự lạc quan, các giá trị và lợi nhuận. Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ vàng, bạn sẽ mang ra các ý kiến lạc quan có tính logic, các mặt tích cực, các lợi nhuận của vấn đề, mức độ khả thi của dự án hay vấn đề. Khi đội “mũ vàng”, bạn sẽ tư duy một cách tích cực. Sự lạc quan sẽ giúp bạn thấy hết được những lợi nhuận và thời cơ mà quyết định của bạn mang lại. Tư duy mũ vàng giúp bạn có thêm nghị lực để tiếp tục phấn đấu khi công việc vấp phải khó khăn, trở ngại.
Thắc mắc ứng dụng trong tư duy mũ vàng:
– Những lợi nhuận khi tất cả chúng ta tiến hành dự án này là gì?
– Đâu là mặt tích cực của vấn đề này?
– Liệu vấn đề này có khả năng thực hiện được không?
5. Mũ xanh lá cây – Sáng tạo
Màu xanh gợi liên tưởng đến cây cỏ xanh tươi, sự nảy mầm, sự đâm chồi, sự phát triển. Vì thế, chiếc mũ xanh lá cây tượng trưng cho sự sinh sôi, sáng tạo. Khi đội mũ này, tất cả chúng ta sẽ mang ra các phương án, ý tưởng sáng tạo cho vấn đề đang thảo luận hoặc cần khắc phục. Lối tư duy tự do và cởi mở khi đội “mũ xanh” sẽ giúp bạn tìm thấy những phương án hiệu quả để khắc phục vấn đề.
Một số thắc mắc có thể ứng dụng trong tư duy mũ xanh:
– Có những phương thức khác để thực hiện điều này không?
– Tất cả chúng ta có thể làm gì khác trong trường hợp này?
– Những lợi nhuận khi tất cả chúng ta tiến hành dự án này là gì?
– Đâu là mặt tích cực của vấn đề này?
6. Mũ xanh dương – Tiến trình
Ý nghĩa của mũ xanh dương là hãy nhìn khung trời xanh lồng lộng bằng con mắt bao quát. Mũ xanh dương sẽ có tính năng giống như nhạc trưởng, nó sẽ tổ chức các chiếc mũ khác – tổ chức tư duy. Nó sẽ kiểm tra tiến trình tư duy. Đây là chiếc mũ mà người chủ tọa sẽ đội để kiểm tra tiến trình cuộc họp. Khi gặp khó khăn do bế tắc về ý tưởng, người đội mũ xanh dương linh hoạt điều chỉnh cách tư duy của mọi người dự họp sang hướng “mũ xanh lá cây”. Còn khi cần lập plan dự trữ, chủ tọa sẽ yêu cầu mọi người tư duy theo cách “mũ đen”.
Một số thắc mắc ứng dụng trong tư duy Mũ xanh dương:
– Xác nhận trọng tâm và mục đích thảo luận cho nhóm: Tất cả chúng ta ngồi ở đây để làm gì? Tất cả chúng ta cần tư duy về điều gì? Mục tiêu cuối cùng là gì?
– Sắp xếp trình tự cho các chiếc nón trong suốt buổi thảo luận.
– Cuối cùng, tập hợp mọi ý kiến, tóm tắt, tổng kết và ra plan.
– Tất cả chúng ta đã đạt được gì qua buổi thảo luận?
– Tất cả chúng ta có thể khởi đầu hành động chưa?
– Tất cả chúng ta có cần thêm thời gian? Cần thêm thông tin gì để khắc phục vấn đề?
Các bước tiến hành sử dụng 6 chiếc mũ tư duy
Mọi người trong nhóm làm việc sẽ cùng tham gia phản hồi để khắc phục vấn đề. Tùy thuộc tính chất của vấn đề mà người đó (hay người trưởng nhóm) sẽ đề xuất đội mũ màu gì. Người chủ trì sẽ lần lượt chia thời gian tập trung ý cho mỗi mũ màu. Tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt nếu cần bất kì thành viên nào cũng có thể đề xuất góp thêm ý vào cho 1 mũ màu nào đó (tuy vậy vẫn phải giữ đủ thời lượng cho mỗi mũ màu).
Bước 1 (Mũ trắng): Toàn bộ các ý kiến đóng góp vào chỉ chứa sự thật, bằng cớ hay dữ kiện, thông tin. Đội mũ này tức là: “Hãy cởi bỏ mọi thành kiến, mọi tranh cãi, cởi bỏ mọi dự định và hãy tập trung nhìn vào cơ sở dữ liệu”.
Bước 2 (Mũ xanh lá cây): Tạo ra các ý kiến làm sao để khắc phục. Các sáng tạo, các phương thức khác nhau, các plan, các sự thay đổi.
Bước 3: Nhận xét các ý kiến
– Dùng mũ xanh lá cây để nhận xét các giá trị cuả các ý kiến đã mang ra.
– Dùng mũ vàng để viết ra danh sách các lợi nhuận đạt được: Vì sao vài ý kiến sẽ chạy tốt và vì sao nó mang lại lợi nhuận?
– Đội mũ đen để viết các nhận xét và các lưu ý.
– Mũ đen là mũ có giá trị nhất. Nó có tác dụng để nêu ra vì sao các đề xuất hay ý kiến không thích hợp (hay không hoạt động được) cùng với các dữ kiện, với kinh nghiệm sẵn có, với hệ thống đang hoạt động, hoặc với cơ chế đang được theo. Mũ đen là khi ta tính đến sự hợp lý.
Bước 4 (Mũ đỏ): Viết ra hoặc thổ lộ các phản ứng, trực giác tự nhiên và các cảm nghĩ. Mũ đỏ cho phép người tư duy đặt xuống các trực cảm mà không cần bào chữa.
Bước 5 (Mũ xanh da trời): Tổng kết và kết thúc buổi làm việc
– Mũ xanh da trời là sự nhìn lại các bước trên hoặc là quá trình điều khiển. Nó sẽ không nhìn đến đối tượng mà là nghĩ về đối tượng (thí dụ như ý kiến “đội cho tôi cái mũ xanh lá cây, tôi cảm giác rằng có thể làm được nhiều hơn về cái mũ xanh này”).
Nhận xét ưu và nhược điểm của phương pháp tư duy 6 chiếc mũ
Ưu thế
Phương pháp tư duy “6 chiếc mũ” cho phép tất cả chúng ta đơn giản hóa lối tư duy, mọi người chỉ xem xét một khía cạnh tại một thời điểm, nhờ đó hướng mang tư duy của mọi người cùng hướng về một phía, tránh sự tranh cãi và hao phí sức lực của nhau. Đây là một phương pháp đơn giản mà mang lại hiệu quả to lớn: không những tìm được cách xử lý vấn đề hiệu quả nhất trong một thời gian ngắn, mà còn không tác động đến cái tôi của mỗi người.
Nhược điểm
Trong một số trường hợp, điều hành cuộc họp theo phương pháp 6 chiếc mũ tư duy có thể gây ra gượng gạo, hơn nữa phương pháp này cũng đòi hỏi tính toán thời gian chuẩn xác để không bị kéo dài thời gian thảo luận. Phương pháp này thích hợp với trường hợp cần khắc phục vấn đề hệ trọng, cần tham khảo ý kiến của nhiều người. Những cuộc họp ngắn, không có nhiều thời gian cần xem xét phương pháp này có thật sự thích hợp hay không.
Tóm tắt về phương pháp 6 chiếc mũ tư duy
CLICK LINK DOWNLOAD EBOOK TẠI ĐÂY
