nên, duy trì, vận hành và tiến hoá xã hội loài người. Các yếu tố của văn minh có thể hiểu
gọn lại là di sản tích luỹ tri thức, tinh thần và vật chất của con người kể từ khi loài người
hình thành cho đến thời điểm xét đến.
(Theo “Văn minh”-Bách khoa toàn thư mở)
Như vậy , Lịch sử văn minh thế giới là lịch sử phát triển của loài người qua
nhiều thế kỷ, từ khi con người xuất hiện đầu tiên trên Trái Đất cho đến nay. Bắt đầu từ
những hoạt động sơ khai như săn bắt, hái lượm bằng các công cụ thô sơ, thì con người,
nhờ vào trí tuệ và sức sáng tạo của mình, đã tìm tòi và tạo ra nhiều thứ cần thiết cho
cuộc sống của họ.Vì vậy, cũng có thể nói rằng, lịch sử những nền văn minh thế giới
chính là lịch sử của trí tuệ và sức sáng tạo của loài người vậy.
Chúng ta đã biết đến về lịch sử văn minh thế giới qua các bài giảng của giáo viên.
Trong mỗi thời đại, xã hội loài người nổi lên một số vùng, mà ở đó xã hội cư dân ở
điểm tập hợp được các giá trị tiên tiến vượt trội trong nhiều lĩnh vực – hình thành nền
văn minh. Riêng thời Cổ Đại có tám nền văn minh lớn được thống kê gồm: nền văn
minh Ai Cập cổ đại, nền văn minh Hy Lạp, nền văn minh La Mã, nền văn minh Tây Á,
nền văn minh Ấn Độ, nền văn minh Trung Hoa, nền văn minh Maya và nền văn minh
Andes.
Tuy nhiên,nói đến lịch sử văn minh thế giới,chúng ta cũng phải nhắc đến sự đóng
góp quan trọng củ những cuộc phát kiến địa lý châu Âu thời trung đại. Qua những cuộc
phát kiến địa lý, con người đã bắt đầu mở rộng vã vẽ thêm vào bản đồ thế giới những
vùng đất mới, những miền đất hứa. Và cũng từ đó,con người đã bắt đầu chinh phục thế
giới tới những miền đất xa xôi, và kết quả xuất hiện giai cấp tư sản và vô sản. Như vậy,
những cuộc phát kiến này là một trong những tiền đề cho sự ra đời của chủ nghĩa tư
bản.Vậy, những tiền đề của các Phát kiến lớn về địa lý, quá trình phát kiến địa lý, và
hậu quả của nó ra sao?
Thông qua bài tiểu luận “Những cuộc phát kiến địa lý châu Âu thời trung đại”,
dưói sự hướng dẫn của giáo viên”Nguyễn Tuấn Bình”, chúng tôi sẽ giới thiệu và làm rõ
hơn về vấn đề này.
1
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Hậu kỳ trung đại là giai đoạn
Chế độ phong kiến lâm vào tình trạng khủng hoảng suy vong và quan hệ tư bản
nảy sinh.Giai đoạn nầy đưộc mở đầu bằng các cuộc phát kiến lớn về địa lý. Bởi vì phát
kiến địa lý mở đường cho sự ra đời của CNTB và mở đầu cho sự ra đời của chủ nghĩa
thực dân cận đại.
Ðây cũng là thời kỳ chính quyền quân chủ chuyên chế được xây dựng ở một số
nước ( Anh , Pháp, Tây ban nha, Bồ đào nha,….)
Lúc nầy là giai đoạn quá độ, khi mà các đẳng cấp phong kiến cũ đã suy thóai và
giai cấp tư sản đã hình thành từ tầng lớp thị dân trung đại, và khi mà giữa hai bên đối
địch nhau chưa bên nào thắng bên nào, lúc ấy qúi tộc phong kiến bắt tay vời tư bản để
tiêu trừ phong kiến cát cứ và phong trào nông dân đang lên mạnh.
Ðây cũng là thời kỳ bắt đầu những cuộc cách mạng về tư tưởng và văn hóa sâu sắc
( đấu tranh giữa hai ý thức hệ tôn giáo phản động và ý thức hệ tư sản tiến bộ), biểu hiện
qua các phong trào cải cách tôn giáo, văn hóa phục hưng.
Trong giai đoạn này, do tác động của những điều kiện kinh tế – xã hội và tư tưởng
mới, pnong trào của nông dân và thị dân nổ ra rất mạnh mẽ, biến thành cuộc chiến tranh
nông dân thực sự, mang tính chất hoàn toàn mới là thủ tiêu chế độ phong kiến và vương
quyền.
Tất cả những điều đó đã làm cho giai đọan các thế kỷ XVI – XVII, trở thành một
giai đoạn đặc biệt trong lịch sử, khác về chất với giai đoạn phong kiến phát triển trước
đó (thế kỷ XI-XV), cũng như với các thế kỷ tiếp theo của chủ nghĩa tư bản công nghiệp
( thế kỷ XVIII – XIX ). Qui luật những quan hệ sản xuất tất yếu phải phù hợp với tính
chất của lực lượng sản xuất đã biểu hiện rất rõ ràng và đẩy nhanh sự tan rã của chế độ
phong kiến.
2.Phát kiến
Phát kiến là tìm ra những gì còn xa lạ chưa biết tới để phục vụ cho nhu cầu khám
phá khoa học,lợi ích kinh tê, tìm hiểu văn hóa, tôn giáo , hoạt động chính trị.
3. Phát kiến địa lý
LỜI MỞ ĐẦUVăn minh là sự kết hợp đầy đủ các yếu tố tiên tiến tại thời điểm xét đến để tạonên, duy trì, vận hành và tiến hoá xã hội loài người. Các yếu tố của văn minh có thể hiểugọn lại là di sản tích luỹ tri thức, tinh thần và vật chất của con người kể từ khi loài ngườihình thành cho đến thời điểm xét đến.(Theo “Văn minh”-Bách khoa toàn thư mở)Như vậy , Lịch sử văn minh thế giới là lịch sử phát triển của loài người quanhiều thế kỷ, từ khi con người xuất hiện đầu tiên trên Trái Đất cho đến nay. Bắt đầu từnhững hoạt động sơ khai như săn bắt, hái lượm bằng các công cụ thô sơ, thì con người,nhờ vào trí tuệ và sức sáng tạo của mình, đã tìm tòi và tạo ra nhiều thứ cần thiết chocuộc sống của họ.Vì vậy, cũng có thể nói rằng, lịch sử những nền văn minh thế giớichính là lịch sử của trí tuệ và sức sáng tạo của loài người vậy.Chúng ta đã biết đến về lịch sử văn minh thế giới qua các bài giảng của giáo viên.Trong mỗi thời đại, xã hội loài người nổi lên một số vùng, mà ở đó xã hội cư dân ởđiểm tập hợp được các giá trị tiên tiến vượt trội trong nhiều lĩnh vực – hình thành nềnvăn minh. Riêng thời Cổ Đại có tám nền văn minh lớn được thống kê gồm: nền vănminh Ai Cập cổ đại, nền văn minh Hy Lạp, nền văn minh La Mã, nền văn minh Tây Á,nền văn minh Ấn Độ, nền văn minh Trung Hoa, nền văn minh Maya và nền văn minhAndes.Tuy nhiên,nói đến lịch sử văn minh thế giới,chúng ta cũng phải nhắc đến sự đónggóp quan trọng củ những cuộc phát kiến địa lý châu Âu thời trung đại. Qua những cuộcphát kiến địa lý, con người đã bắt đầu mở rộng vã vẽ thêm vào bản đồ thế giới nhữngvùng đất mới, những miền đất hứa. Và cũng từ đó,con người đã bắt đầu chinh phục thếgiới tới những miền đất xa xôi, và kết quả xuất hiện giai cấp tư sản và vô sản. Như vậy,những cuộc phát kiến này là một trong những tiền đề cho sự ra đời của chủ nghĩa tưbản.Vậy, những tiền đề của các Phát kiến lớn về địa lý, quá trình phát kiến địa lý, vàhậu quả của nó ra sao?Thông qua bài tiểu luận “Những cuộc phát kiến địa lý châu Âu thời trung đại”,dưói sự hướng dẫn của giáo viên”Nguyễn Tuấn Bình”, chúng tôi sẽ giới thiệu và làm rõhơn về vấn đề này.PHẦN NỘI DUNGCHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN1. Hậu kỳ trung đại là giai đoạnChế độ phong kiến lâm vào tình trạng khủng hoảng suy vong và quan hệ tư bảnnảy sinh.Giai đoạn nầy đưộc mở đầu bằng các cuộc phát kiến lớn về địa lý. Bởi vì phátkiến địa lý mở đường cho sự ra đời của CNTB và mở đầu cho sự ra đời của chủ nghĩathực dân cận đại.Ðây cũng là thời kỳ chính quyền quân chủ chuyên chế được xây dựng ở một sốnước ( Anh , Pháp, Tây ban nha, Bồ đào nha,….)Lúc nầy là giai đoạn quá độ, khi mà các đẳng cấp phong kiến cũ đã suy thóai vàgiai cấp tư sản đã hình thành từ tầng lớp thị dân trung đại, và khi mà giữa hai bên đốiđịch nhau chưa bên nào thắng bên nào, lúc ấy qúi tộc phong kiến bắt tay vời tư bản đểtiêu trừ phong kiến cát cứ và phong trào nông dân đang lên mạnh.Ðây cũng là thời kỳ bắt đầu những cuộc cách mạng về tư tưởng và văn hóa sâu sắc( đấu tranh giữa hai ý thức hệ tôn giáo phản động và ý thức hệ tư sản tiến bộ), biểu hiệnqua các phong trào cải cách tôn giáo, văn hóa phục hưng.Trong giai đoạn này, do tác động của những điều kiện kinh tế – xã hội và tư tưởngmới, pnong trào của nông dân và thị dân nổ ra rất mạnh mẽ, biến thành cuộc chiến tranhnông dân thực sự, mang tính chất hoàn toàn mới là thủ tiêu chế độ phong kiến và vươngquyền.Tất cả những điều đó đã làm cho giai đọan các thế kỷ XVI – XVII, trở thành mộtgiai đoạn đặc biệt trong lịch sử, khác về chất với giai đoạn phong kiến phát triển trướcđó (thế kỷ XI-XV), cũng như với các thế kỷ tiếp theo của chủ nghĩa tư bản công nghiệp( thế kỷ XVIII – XIX ). Qui luật những quan hệ sản xuất tất yếu phải phù hợp với tínhchất của lực lượng sản xuất đã biểu hiện rất rõ ràng và đẩy nhanh sự tan rã của chế độphong kiến.2.Phát kiếnPhát kiến là tìm ra những gì còn xa lạ chưa biết tới để phục vụ cho nhu cầu khámphá khoa học,lợi ích kinh tê, tìm hiểu văn hóa, tôn giáo , hoạt động chính trị.3. Phát kiến địa lý
Phát kiến địa lý là tìm ra những vùng đất mới,chưa từng có con người đặt chân đến
hay xa lạ chưa được biết tới, để phục vụ cho nhu cầu khám phá thế giới, mở rộng thị
trường, giao lưu quốc tế, trao đổi văn hóa giữa những nền văn minh phương Đông và
phương Tây. Và từ đó,người ta cũng bổ sung ,hoàn chỉnh vào bản đồ địa lý thế giới.
2
CHƯƠNG II: NGHIÊN CỨU THỰC ĐỊA
I. Nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lý ở Châu Âu thời
Trung đại.
Hoàn cảnh xã hội : Văn hoá Tây Âu thế kỉ V – X dựa trên nền tảng nền kinh tế tự
cung tự cấp, sự giao lưu trao đổi rất hạn chế, văn hoá vì vậy cũng phát triển không đáng
kể.
Tới thế kỉ XIV, với sự phát triển kinh tế công thương ở các thành thị, quan hệ sản
xuất tư bản chủ nghĩa dần dần hình thành và ngày càng lớn mạnh. Các nhà tư tưởng của
giai cấp tư sản không còn chịu chấp nhận những giáo lí phong kiến lỗi thời, họ vận động
khôi phục lại sự huy hoàng của văn hoá Tây Âu thời cổ đại. Họ tìm thấy trong nền văn
hoá cổ đại những yếu tố phù hợp với mình, có lợi cho mình để đấu tranh chống lại
những trói buộc của nền văn hoá trung cổ .
Bước vào thời kỳ quá độ từ chế độ phong kiến sang chủ nghĩa tư bản, xã hội Tây
Âu nảy sinh nhiều mâu thuẫn về kinh tế, xã hội. Một mặt, do sự phát triển của sản xuất
nên nhu cầu về nguyên liệu, vàng bạc ngày một tăng.Các nước Tây Âu đòi hỏi phải mở
rộng thị trường để trao đổi mua bán với các vùng trên thế giới.Thời gian này thị trường
của giai cấp tư sản Tây Âu chỉ trong phạm vi Châu Âu và thông qua vùng phụ cận với
Phương Đông. Việc buôn bán với phương Đông mà người Châu Âu mới tiến hành còn
rất hạn chế.
Các tầng lớp vua chúa, quý tộ,c tầng lớp giàu có lúc bấy giờ cũng mong có nhiều
tiền, vàng để ăn chơi hoang phí, và nhu cầu về các mặt hàng đặc sản, cao cấp có nguồn
gốc từ phương Đông như tiêu, quế, trầm hương, lụa tơ tằm (dâu tằm tơ), ngà voi… tăng
vọt hẳn lên. Phương Đông trong trí tưởng tượng của họ được tô vẽ thành một thế giới
thần tiên giàu có trong các cuốn truyện Ngàn lẻ một đêm, Cuốn sách những chuyện kì
lạ.Vàng và gia vị là đông cơ chủ yếu của việc tìm đuờng sang Phương Đông, khám phá
những vùng đất mới.
Mặc khác, việc buôn bán trực tiếp với các nước phương Đông lại bị ách tắc do con
đường giao lưu thương mại qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Thổ Nhĩ Kỳ chiếm
độc quyền.Con đường xuyên qua các đại lục Châu Á để đến Trung Quốc là con đường
vận chuyển tơ lụa đã bị du mục Afghanistan chiếm giữ.Trước tình hình đó, người Châu
3
Âu phải mua lại hành hóa Phương Đông qua tay người Ả rập đắt gấp chục lần.Việc tìm
ra con đường biển sang Phương Đông là một nhu cầu cấp bách của người Châu Âu.
Lúc đó người Tây Âu đã có nhiều người tin vào giả thuyết Trái Đất hình cầu. Họ
cũng đã đóng được những con tàu buồm đáy nhọn, thành cao, có khả năng vượt đại
dương, mỗi tàu lại đều có la bàn và thước phương vị, điều đó đã tăng thêm sự quyết tâm
cho những thuỷ thủ dũng cảm.
Vào thời gian ấy, khoa học –kỹ thuật có những tiến bộ đáng kể. Các nhà hàng hải
bắt đầu nghiên cứu các dòng hải lưu và hướng gió, bước đầu hiểu biết địa lí của các đại
dương. Sự tiến bộ về kiến thức địa lý, thiên văn, và kỹ thuật hàng hải đã tạo ra những
điều kiện đảm bảo cho những chuyến đi dài ngày trên biển.Người ta đã xác định được
hướng con tàu không chỉ bằng cách quan sát chiều gió, hải lưu, màu nước hoặc chim
biển mà còn bằng biện pháp xác định vị trí của tàu không cần vật chuẩn. La bàn cùng
với máy đo góc thiên văn được sử dụng trong việc định hướng giữa các đại dương bao
la. Trước kia người ta chỉ đóng thuyền nhỏ,thành thấp đáy bằng để đi sông và ven biển,
nay cũng đã vẽ được những bản đồ và hải đồ có ghi các bến cảng. Kỹ thuật đóng tàu có
những bước tiến mới: tàu có bánh lái, có hệ thống buồm lớn, có sàn và boong để có thể
đặt đại bác. Những kiểu tàu mới đã xuất hiện. Ca-ra-ven trở thành loại tàu vượt đại
dương đầu tiên trong lịch sử thế giới.
Những cuộc hành trình của người Châu Âu sang phương Đông và tài liệu ghi chép
của một số người đi trước (như Mác-cô Pô-lô, người I-ta-li-a) cũng giúp cho các cuộc
phát kiến địa lí ở các thế kỉ XV – XVI có điều kiện dễ dàng hơn.
Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đều ở cực tây nam Châu Âu tiếp giáp với Đại Tây
Dương, và bờ biển có nhiều thủy thủ gan dạ và một tầng lớp quý tộc thượng võ, hiếu
chiến đã được rèn luyện.Hơn nữa trong khi các nước Tây âu còn đang bận rộn trong
cuộc nội chiến, khôi phục chiến tranh thì Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đã hoàn thành
công cuộc khôi phục và có kì vọng phát triển thành một cường quốc.Giai cấp thống trị
các nước này ủng hộ những chuyến đi tìm đất mới mong chiếm đựợc nhiều của cải để
trở thành giàu có, họ còn đưa ra lời hứa hẹn sẽ phong vương và ban thưởng cho những
ai có nhiều công trạng trong các chuyến vượt biển.
II. Tiến trình phát kiến địa lý
4
Cho đến trước thế kỷ XV, người châu Âu chỉ biết có 3 đại lục : Âu, Á, Phi nối liền
nhau, chung quanh là biển. Nhưng đến thế kỷ XV những hiểu biết của người châu Âu
được bổ sung bằng thuyết qủa đất hình tròn, nhờ vậy mà họ biết rằng muốn sang Ấn độ
thì có thể đi bằng hai cách : Vòng châu Phi hoặc vượt đại dương đi về phía Tây.
Ði đầu trong việc tiến hành những cuộc thám hiểm vĩ đại vào thế kỷ XV là hai
quốc gia Bồ đào nha và Tây ban nha.
1.Các chuyến đi của hoàng tử HENRY
1.1.Tiểu sử
Henri nhà hàng hải
Trong khoảng các năm từ 1385 tới năm 1435, nước Bồ Đào Nha có Vua John I cai
trị. Hoàng tử Henri d’Aviz thấy mình đứng thứ ba trong thứ tự kế vị nên đã từ bỏ Chính
Trị mà quay sang lãnh vực Khoa Học và Thám Hiểm. Henry đã đặt cơ sở khảo cứu trên
mỏm cực nam của xứ Bồ Đào Nha và mỏm đất này như thể một bao lơn nhìn ra ngoài
đại dương bát ngát
Henri thành lập trường hàng hải tại Sagres, miền Nam Portugal.Ông đã tụ tập
chung quanh mình một số học giả và những người đi biển.Những người này đã giúp ông
chuẩn bị những cuộc thám hiểm bằng cách thành lập các toán chuyên về hàng hải, thiên
văn và họa đồ địa lý. Ông đã cho vẽ ra những bản đồ mới. Henri còn cho xây cất một
đài thiên văn để giúp các nhà thủy thủ lái tàu bằng cách xác định vị trí nhờ các vì sao.
Từ 1420, mỗi năm ông đều cho đoàn thám hiểm tìm hiểu đại dương, phát xuất từ Sagres
đi về hướng Nam.
Các con tầu của Hoàng Tử từ phương đông trở về đã chất đầy vải lụa, hương liệu,
còn nếu từ châu Phi, mang theo vàng, ngà voi và các nô lệ da đen. Nhưng mặc dù rất đắt
tiền, các hàng hóa kể trên đều không được Hoàng Tử ưa thích bằng các bài tường trình
5
về những miền đất chưa quen biết và về các vùng biển chưa từng có thuyền bè nào lui
tới. Hoàng Tử Henry còn tặng nhiều tiền thưởng cho những tin tức liên quan tới bờ biển
phía tây của châu Phi, tới hướng gió và các luồng nước chảy trên Đại Tây Dương. Ông
chính là người đã mở đầu những chuyến đi của người Bồ Đào Nha.
“Henry, nhà Hàng Hải” mặc dù có biệt hiệu của ông như vậy nhưng ông chưa từng
đi tàu mặc dù ông có tinh thần của một nhà hàng hải.
2. Cuộc hành trình các con tàu của Hoàng tử Henry
Cuộc hành trình các con tàu của Hoàng tử Henry
• Người Bồ Đào Nha khám phá Châu Phi
• Người Bồ Đào Nha xuôi thuyền hướng về Châu Á
• Người Bồ Đào Nha đến sinh sống tại Brésil, Nam Mỹ
Năm 1415, người Bồ đã chiếm được pháo đài Ceuta trên bờ biến châu Phi, từ đó
hầu như năm nào họ cũng tổ chức những đoàn thám hiểm đi về phía Nam dọc theo bờ
biển châu Phi.
Khi tìm đường đi sang Ấn Độ, các thủy thủ Bồ đã khám phá ra các nhóm đảo
Canaries, Madeira, Azores. Một thuyền trưởng của Hoàng Tử Henry đã tới hòn đảo lớn
Canaries rồi trở về Bồ Đào Nha và mô tả lại những dòng nước chảy mạnh chung quanh
đảo. Sự việc này khiến cho Hoàng Tử Henry cử Goncalo Velho, một hiệp sĩ quý phái, đi
6
“tìm nguyên nhân của dòng nước”. Như vậy “Henry, nhà Hàng Hải” là người đầu tiên
tìm hiểu các giới hạn của đại dương.
Năm 1419, họ chiếm được hòn đảo Porto Xanto do người Ý tìm ra trước kia và
biến đảo này thành thuộc địa.
Năm 1445, họ đến được Cap Vert (mũi Xanh).
Năm 1472, họ đến Vịnh Guinée, và bắt đầu khai thác những lớp đất có vàng, sau
đó họ biến nơi nầy thành nơi buôn bán ngà voi, vàng , nô lệ và một phần gia vị. Họ đem
áo dài vải gai, hạt cườm vũ khí và rượu bán cho người da đen ở đây. Khi đến vịnh
Guinée, họ tưởng đây là mõm cực nam của châu Phi, nên năm 1482 họ cho xây dựng ở
đây đồn Mina để cướp bóc.
Henry đã dùng những điều hiểu biết do các thủy thủ đem về để vẽ bản đồ, với mục
đích sử dụng trong các cuộc thám hiểm sau. Đồng thời với những kiến thức ngày một
nhiều, cách đóng tầu thuyền cũng tiến bộ. Một thứ tầu biển mới được chế tạo có tên là
Caravelle, đã cho phép các thủy thủ Bồ Đào Nha có thể đi xa hơn trước.
Tàu Caravelle
Từ năm 1416, mỗi năm đều có một đoàn thám hiểm ra đi nhưng mỗi đoàn chỉ đi
được một quãng ngắn rồi quay trở về.Năm sau, trên cơ sở kết quả đã thu được, đoàn
khác lại đi xa hơn một ít.Những tiến bộ đó thật chậm chạp, Người Bồ Đào Nha phải mất
tới 82 năm mới đến được Ấn Độ (1416-1498).Trong các chuyến đi đó có hai cuộc thám
hiểm lớn là của B.Dias (1450-1500) và Vasco da Gama(1469-1524).
7
2. Các chuyến đi của Bartolomeu Dias(1450 – 1500)
a.Giới thiệu
Bartolomeu Dias (1450 – 1500), nhà hàng hải Bồ Đào Nha.Năm 1457, Bartolomeu
Dias được sinh ra ở Bồ Đào Nha.Bartolomeu Dias đến từ một gia đình quý tộc Bồ Đào
Nha và cha của ông tham dự tòa án Bồ Đào Nha.Người ta tin rằng Dias đến từ một gia
đình của các thủy thủ và nhà thám hiểm bao gồm Joao Dias người đi thuyền quanh Cape
Bojador năm 1434 và Diniz Dias người phát hiện ra các quần đảo Cape Verde.
Bartolomeu Dias đã được giáo dục tốt nhất và với trình độ của mình Ông đã có
thể được dạy một số ngôn ngữ, vật lý, hình học, toán học và thiên văn học
Ông là thành viên của tòa án Bồ Đào Nha hoàng gia và tổ chức tiêu đề của Sailing
Master của con người của cuộc chiến Sao Cristovao Bồ Đào Nha (San Christovao).
b.Cuộc hành trình của Bartolomeu Dias
Ngày10 tháng 10 Năm 1486: Vua John II của Bồ Đào Nha bổ nhiệm Bartolomeu
Dias vào một đoàn thám hiểm để lãnh đạo để đi thuyền vòng quanh mũi phía nam của
châu Phi với hy vọng tìm ra một tuyến đường thương mại sang Ấn Độ. Bartholomeu
Dias, người đã từng trông coi các kho của hoàng gia ở Lisbon và đã đi một chuyến tàu
caravel xuống bờ biển châu Phi. Sau mười tháng chuẩn bị lâu ngày, tổ chức kỹ lưỡng,
với vốn đầu tư lớn vào tháng bảy hoặc đầu tháng Tám, 1487, với hai caravels vũ trang,
mỗi caravels năm mươi tấn và một tàu cung cấp Dias chuẩn bị rời Lisbon.Dias mang
theo sáu người châu Phi đã từng có mặt trong các chuyến thám hiểm Bồ Đào Nha trước
đây. Dias cho họ ăn uống tử tế, cho mặc đồ theo kiểu người Âu, rồi rải họ ở một số nơi
dọc bờ biển, cùng với những mẫu hàng hóa như vàng, bạc, gia vị và các sản phẩm châu
Phi khác, để họ dùng kiểu “buôn bán câm” chỉ cho những người bản xứ biết người Bồ
Đào Nha cần những loại hàng hóa nào. Sau khi đã rải hết những sứ giả châu Phi này,
các con tàu của Dias gặp phải một cơn bão chuyển thành một cuồng phong dữ dội.
Những con tàu phải hạ buồm chạy trước cơn gió bắc trên biển sóng lớn trong 13 ngày và
bị gió đưa đi xa ra ngoài khơi rồi xuống phía nam của biển cả. Đoàn thủy thủ vừa mới bị
sức nóng thiêu đốt của xích đạo, giờ đây trở thành hoảng loạn. “Và vì các tàu khá nhỏ
và biển thì càng lúc càng lạnh hơn và không giống như lúc họ còn ở Guinea,… họ chỉ
nằm trên tàu chờ chết”. Nhưng cơn bão đã qua đi và Dias căng tất cả các cánh buồm và
quay về phía đông, nhưng sau nhiều ngày vẫn không thấy đất đâu cả. Quay lên phía bắc
8
150 hải lý, ông bất ngờ thấy những dãy núi cao. Ngày 3 tháng 2, 1488, ông bỏ neo ở
vịnh Mossel, nằm vào khoảng 30 dặm phía đông chỗ ngày nay gọi là Mũi Town. Có vẻ
do ý trời, cơn bão đã thực hiện được điều mà không một kế hoạch nào có thể thực hiện,
vì nó đã đưa Dias vòng qua mũi cực nam của châu Phi. Khi đoàn người thám hiểm lên
bờ, họ bị dân bản xứ ném đá đuổi đi, Dias dùng cung bắn chết một người bản xứ khiến
họ phải bỏ đi. Ông đi theo bờ biển, đi thêm ba trăm dặm nữa đến cửa của Great Fish
River và vào vịnh Algoa.
Dias muốn đi tiếp vào Ấn Độ Dương, để hoàn thành niềm mong đợi của nhiều thế
kỷ, nhưng đoàn thủy thủ không muốn. “Mệt mỏi và kinh hoàng vì biển cả dữ dội mà họ
đã đi qua, tất cả đều cùng nhau bắt đầu lẩm bẩm kêu ca và yêu cầu không được đi xa
thêm nữa”. Lương thực còn rất ít và chỉ có cách quay nhanh trở về tàu lương thực còn ở
xa tít phía sau. Sau khi hội ý với các thuyền trưởng và mọi người đều ký vào quyết định
quay trở về, Dias đã đồng ý.
Trên đường về, họ trở lại chiếc tàu lương thực mà họ đã để lại cách đây chín tháng
với 9 người trên tàu. Chỉ còn ba người sống sót và một trong ba người này “quá vui khi
gặp lại các bạn nên đã chết một cách đột ngột, vì đã quá đuối sức vì bệnh tật”. Người ta
dỡ hàng từ chiếc tàu lương thực rồi đốt bỏ nó, chỉ còn hai con tàu caravel quay về Bồ
Đào Nha vào tháng 12 năm 1488, sau mười sáu tháng và mười bảy ngày lênh đênh trên
biển.Khi hai chiếc tàu caravel tan nát vì thời tiết về tới cảng Lisbon, Christopher
Colômbô đã có mặt ở đó để đợi đoàn thám hiểm. Dạo ấy Christopher Colômbô chưa có
tiếng tăm gì. Ông rất quan tâm đến kết quả chuyến đi của Dias. Tháng12 năm 1488,
Dias trở về Lisbon.Sau khi vắng mặt,Ông đã thể hiện được cách để Vasco da Gama ông
năm 1497 mà đi kèm, nhưng ở một vị trí cấp dưới, như xa như là Cape Verde Islands,
Việc phát hiện ra các đoạn xung quanh châu Phi là quan trọng bởi vì, lần đầu tiên, người
châu Âu có thể thương mại trực tiếp với Ấn Độ và các phần khác của châu Á, bỏ qua
các tuyến đường bộ qua Trung Đông.
Dias ban đầu được đặt tên là Mũi Hảo Vọng là “Mũi bão” (Cabo das
Tormentas). Sau đó nó được đổi tên thành bởi vua John II của Bồ Đào Nha đến Cape of
Good Hope (Cabo da Boa Esperança) bởi vì nó đại diện cho việc mở một tuyến đường
phía đông.và với các thông tin vô giá cho chuyến đi thăm dò tương lai của Bồ Đào Nha.
Những cuộc thám hiểm Bồ Đào Nha đã được lãnh đạo bởi Christopher Columbus ,
9
Vasco da Gama và Pedro Alvares Cabral tất cả những người sử dụng các bảng xếp hạng
do Bartolomeu Dias.Sử dụng kinh nghiệm của mình với du lịch thám hiểm, Dias đã giúp
trong việc xây dựng các Gabriel São và tàu anh em của mình, Rafael Sao đã được sử
dụng bởi Vasco da Gama đi vòng quanh Cape và tiếp tục con đường đến Ấn Độ. Dias
chỉ tham gia vào chân đầu tiên của chuyến đi da Gama, cho đến quần đảo Cape
Verde . Sau đó ông bị một trong các thuyền trưởng của chuyến thám hiểm Ấn Độ thứ
hai, đứng đầu là Pedro Alvares Cabral . Đội tàu này đạt tới trước bờ biển của Brazil , có
tính sở hữu của nó trong 1500, và sau đó tiếp tục hướng về phía đông tới Ấn Độ. Dias
thiệt mạng gần Cape of Good Hope rằng ông presciently có tên là Cape của bão. Bốn tàu
gặp phải một cơn bão lớn đi mũi và bị mất, bao gồm cả Dias, ngày ngày 29 tháng 5 năm
1500. Dias không bao giờ được vua thưởng công xứng đáng và ông trở thành con người
của Kỷ Nguyên Khám Phá của Bồ Đào Nha bị quên lãng. Ông có trông coi việc đóng
những tàu cho Vasco da Gama, nhưng không dự phần trong chuyến hành trình cao điểm
của Gama tới Ấn Độ.
Người ta đã trông chờ công trình thám hiểm của Dias được tiếp nối mau chóng,
nhưng nó đã bị trì hoãn do những vấn đề nội bộ ở Bồ Đào Nha, do việc kế vị ngôi vua
bị gián đoạn và nhất là do cuộc tranh giành xảy ra khiến Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha
đang đứng bên bờ của một cuộc chiến.
3. Vasco da Gama(C.1460-1524)
Vasco da Gama
(http://nhantai.vn/nhantai/158/TalentId/191/Nhan_tai_Vasco_da_Gama.aspx)
Vasco da Gama là bá tước thứ nhất của Vidigueira , là một nhà thám hiểm người
Bồ Đào Nha, một trong những nhà hàng hải châu Âu thành công nhất của Kỷ nguyên
khám phá và là thuyền trưởng hạm đội đầu tiên đi thẳng từ châu Âu đến Ấn Độ.
10
3.1. Tiểu sử
Vasco da Gama sinh khoảng năm 1460[1] hoặc 1469[2] tại Sines ở bờ biển phía Tây
Nam của Bồ Đào Nha, có lẽ là trong một ngôi nhà gần nhà thờ Nossa Senhora das Salas.
Cha của Vasco da Gama là Estêvão da Gama, một kỵ sĩ trong đội gia binh của
Công tước xứ Viseu, Dom Fernando vào khoảng những năm 1460. Dom Fernando cử
ông làm Alcaide-Mór (thủ hiến) xứ Sines và cho phép ông giữ lại một phần thuế thu từ
việc làm xà phòng ở Estremoz. Estêvão da Gama kết hôn với Quý cô Isabel Sodré, con
gái của João Sodré.
Người ta biết rất ít cuộc đời Vasco da Gama khi còn nhỏ, có giả thiết cho rằng ông
học trong một thị trấn trên đất liền ở Évora, ở đó có lẽ ông đã học Toán học và nghề
hàng hải, người ta cũng biết rằng da Gama hiểu biết sâu về Thiên văn học là nhờ được
học từ nhà thiên văn nổi tiếng Abraham Zacuto.
Năm 1492 vua João II của Bồ Đào Nha phái ông tới cảng Setúbal, phía Nam
Lisbon, và tới Algarve, tỉnh cực Nam của Bồ Đào Nha để chiếm lấy những con tàu Pháp
nhằm trả đũa việc cướp bóc tàu thuyền Bồ Đào Nha trong thời bình, Vasco da Gama đã
hoàn thành rất nhanh chóng và hiệu quả công việc được giao.
3.2.Bối cảnh
Năm 1460, Hoàng Tử Henry qua đời. Sự kiện này đã làm tiêu tan động lực thúc đẩy
các nhà thám hiểm Bồ. Nhưng việc tìm hiểu các miền đất mới đã không ngừng lại. Đường
Xích Đạo được Lopo Goncalves băng qua vào năm 1473 mà không một thủy thủ nào bị
cháy thành than! Các thám hiểm vẫn tiếp tục nhưng số lượng vàng bạc mang về xứ không
được nhiều như trước, người thời đó đành hy vọng ở các hương liệu. Câu hỏi đặt ra cho họ
là làm sao tới được Ấn Độ và muốn vậy, châu Phi phải là một lục địa tròn trong khi bờ biển
của lục địa này vẫn tiếp tục trải dài hướng về phía nam.
Sau Bồ Đào Nha, nước Tây Ban Nha bắt đầu chiếm được một số hải cảng trên các
miền bờ biển châu Phi. Đã xảy ra một số tranh chấp giữa hai nước lân bang này. Để
dành riêng châu Phi cho mình và giải quyết mọi tranh chấp, nước Bồ đã trông cậy vào vị
Giáo Hoàng. Trong nhiều thế kỷ, giáo hội Thiên Chúa đã từng là trọng tài của các quốc
gia theo Thiên Chúa giáo, nhưng ảnh hưởng của Giáo Hoàng đã bị kém dần. Tuy thế, từ
năm 1455, nước Bồ Đào Nha đã nhận được một loạt các công bố của Giáo Hoàng cho
họ tất cả các hải đảo và miền đất phía nam Cape Bojador. Năm 1478, Vua Ferdinand và
11
Nữ Hoàng Isabella của các vương quốc Aragon và Castile, đã xin Giáo Hoàng đặc
quyền buôn bán với xứ Guinea và đã bị từ chối trong khi tàu buôn Tây Ban Nha vẫn tiếp
tục đáp vào vịnh Guinea để tìm bắt nô lệ. Tại bến cảng Seville, các con tầu mang về dân
nô lệ da đen là những hình ảnh quen thuộc, chứng tỏ các hoạt động thám hiểm của
người Tây Ban Nha tới các miền đất của châu Phi.
Sau đó, nước Anh cũng xin phép Giáo Hoàng được quyền tới châu Phi và buôn
bán. Trước những cạnh tranh của các quốc gia khác nhau, Vua Bồ Đào Nha John II bèn
ra lệnh cho Diego Cao thực hiện một loạt các thám hiểm để tìm đường đi tới Ấn Độ.
Các tầu viễn du của Diego Cao được cung cấp các cột mốc bằng đá, có ghi rõ bằng tiếng
La Tinh, tiếng Bồ và tiếng Ả Rập để đánh dấu những nơi tìm ra và nhận chủ quyền về
cho nước Bồ Đào Nha. Diego Cao đã đóng một cột đá tại cửa sông Congo vào năm
1483 và một cột khác tại Cape Cross, 22 độ phía nam của Xích Đạo. Nhà thám hiểm
Cao đã đi dọc bờ biển được 1,500 dặm, từ Cape St. Catherine tới Cape Cross nhưng lục
địa châu Phi vẫn tiếp tục trải dài vô tận về phía nam.
Năm 1487, Vua John lại phái Bartolomeu Dias với ba tàu biển, chủ đích đi vòng
lục địa châu Phi và nếu có thể thì bắt liên lạc với Vua Giáo Sĩ Prester John. Kết quả của
các lần đi thám hiểm của Dias vẫn được giữ kín như trước kia và sau này, người ta được
biết rằng Bartolomeu Dias đã tới được địa điểm mà ngày nay là Luderitz, 520 dặm về
phía tây bắc của Mũi Hảo Vọng (Cape of Good Hope). Một trận bão đã thổi con tầu của
Dias vòng qua Mũi Hảo Vọng và khi cơn gió dịu đi, Dias đã tìm nơi trú ẩn trong vịnh
Mossel rồi sau đó, dương buồm tới địa điểm có tên hiện nay là Port Alfred. Trên đường
về, nhà thám hiểm đã gọi mũi đất nhô ra biển nhiều nhất của phần phía nam của châu
Phi là Mũi Phong Ba (Cape of Storms) và về sau, Vua John đã đổi tên là Mũi Hảo Vọng,
với hy vọng ở tương lại tốt đẹp.
Tới lúc này, Xích Đạo đã được các tầu biển Bồ Đào Nha vượt qua nhiều lần và
không một thủy thủ nào bị đốt cháy thành than. Các truyền thuyết cổ về những hiểm
nguy đã bị bác bỏ và đã có tầu biển vòng qua được mỏm cực nam của châu Phi. Người
Tây phương khi bước lên bờ, thám hiểm các miền đất mới, đã gặp các loại thổ dân khác
nhau. Hỏa lực, gươm giáo và áo giáp của họ đã cho phép họ chiếm đoạt bất kể món
hàng nào mà họ muốn có, ngay cả khi thổ dân thù nghịch, chống cự.
12
Nhờ tải bản gốc
Phát kiến địa lý là tìm ra những vùng đất mới,chưa từng có con người đặt chân đếnhay xa lạ chưa được biết tới, để phục vụ cho nhu cầu khám phá thế giới, mở rộng thịtrường, giao lưu quốc tế, trao đổi văn hóa giữa những nền văn minh phương Đông vàphương Tây. Và từ đó,người ta cũng bổ sung ,hoàn chỉnh vào bản đồ địa lý thế giới.CHƯƠNG II: NGHIÊN CỨU THỰC ĐỊAI. Nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lý ở Châu Âu thờiTrung đại.Hoàn cảnh xã hội : Văn hoá Tây Âu thế kỉ V – X dựa trên nền tảng nền kinh tế tựcung tự cấp, sự giao lưu trao đổi rất hạn chế, văn hoá vì vậy cũng phát triển không đángkể.Tới thế kỉ XIV, với sự phát triển kinh tế công thương ở các thành thị, quan hệ sảnxuất tư bản chủ nghĩa dần dần hình thành và ngày càng lớn mạnh. Các nhà tư tưởng củagiai cấp tư sản không còn chịu chấp nhận những giáo lí phong kiến lỗi thời, họ vận độngkhôi phục lại sự huy hoàng của văn hoá Tây Âu thời cổ đại. Họ tìm thấy trong nền vănhoá cổ đại những yếu tố phù hợp với mình, có lợi cho mình để đấu tranh chống lạinhững trói buộc của nền văn hoá trung cổ .Bước vào thời kỳ quá độ từ chế độ phong kiến sang chủ nghĩa tư bản, xã hội TâyÂu nảy sinh nhiều mâu thuẫn về kinh tế, xã hội. Một mặt, do sự phát triển của sản xuấtnên nhu cầu về nguyên liệu, vàng bạc ngày một tăng.Các nước Tây Âu đòi hỏi phải mởrộng thị trường để trao đổi mua bán với các vùng trên thế giới.Thời gian này thị trườngcủa giai cấp tư sản Tây Âu chỉ trong phạm vi Châu Âu và thông qua vùng phụ cận vớiPhương Đông. Việc buôn bán với phương Đông mà người Châu Âu mới tiến hành cònrất hạn chế.Các tầng lớp vua chúa, quý tộ,c tầng lớp giàu có lúc bấy giờ cũng mong có nhiềutiền, vàng để ăn chơi hoang phí, và nhu cầu về các mặt hàng đặc sản, cao cấp có nguồngốc từ phương Đông như tiêu, quế, trầm hương, lụa tơ tằm (dâu tằm tơ), ngà voi… tăngvọt hẳn lên. Phương Đông trong trí tưởng tượng của họ được tô vẽ thành một thế giớithần tiên giàu có trong các cuốn truyện Ngàn lẻ một đêm, Cuốn sách những chuyện kìlạ.Vàng và gia vị là đông cơ chủ yếu của việc tìm đuờng sang Phương Đông, khám phánhững vùng đất mới.Mặc khác, việc buôn bán trực tiếp với các nước phương Đông lại bị ách tắc do conđường giao lưu thương mại qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Thổ Nhĩ Kỳ chiếmđộc quyền.Con đường xuyên qua các đại lục Châu Á để đến Trung Quốc là con đườngvận chuyển tơ lụa đã bị du mục Afghanistan chiếm giữ.Trước tình hình đó, người ChâuÂu phải mua lại hành hóa Phương Đông qua tay người Ả rập đắt gấp chục lần.Việc tìmra con đường biển sang Phương Đông là một nhu cầu cấp bách của người Châu Âu.Lúc đó người Tây Âu đã có nhiều người tin vào giả thuyết Trái Đất hình cầu. Họcũng đã đóng được những con tàu buồm đáy nhọn, thành cao, có khả năng vượt đạidương, mỗi tàu lại đều có la bàn và thước phương vị, điều đó đã tăng thêm sự quyết tâmcho những thuỷ thủ dũng cảm.Vào thời gian ấy, khoa học –kỹ thuật có những tiến bộ đáng kể. Các nhà hàng hảibắt đầu nghiên cứu các dòng hải lưu và hướng gió, bước đầu hiểu biết địa lí của các đạidương. Sự tiến bộ về kiến thức địa lý, thiên văn, và kỹ thuật hàng hải đã tạo ra nhữngđiều kiện đảm bảo cho những chuyến đi dài ngày trên biển.Người ta đã xác định đượchướng con tàu không chỉ bằng cách quan sát chiều gió, hải lưu, màu nước hoặc chimbiển mà còn bằng biện pháp xác định vị trí của tàu không cần vật chuẩn. La bàn cùngvới máy đo góc thiên văn được sử dụng trong việc định hướng giữa các đại dương baola. Trước kia người ta chỉ đóng thuyền nhỏ,thành thấp đáy bằng để đi sông và ven biển,nay cũng đã vẽ được những bản đồ và hải đồ có ghi các bến cảng. Kỹ thuật đóng tàu cónhững bước tiến mới: tàu có bánh lái, có hệ thống buồm lớn, có sàn và boong để có thểđặt đại bác. Những kiểu tàu mới đã xuất hiện. Ca-ra-ven trở thành loại tàu vượt đạidương đầu tiên trong lịch sử thế giới.Những cuộc hành trình của người Châu Âu sang phương Đông và tài liệu ghi chépcủa một số người đi trước (như Mác-cô Pô-lô, người I-ta-li-a) cũng giúp cho các cuộcphát kiến địa lí ở các thế kỉ XV – XVI có điều kiện dễ dàng hơn.Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đều ở cực tây nam Châu Âu tiếp giáp với Đại TâyDương, và bờ biển có nhiều thủy thủ gan dạ và một tầng lớp quý tộc thượng võ, hiếuchiến đã được rèn luyện.Hơn nữa trong khi các nước Tây âu còn đang bận rộn trongcuộc nội chiến, khôi phục chiến tranh thì Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đã hoàn thànhcông cuộc khôi phục và có kì vọng phát triển thành một cường quốc.Giai cấp thống trịcác nước này ủng hộ những chuyến đi tìm đất mới mong chiếm đựợc nhiều của cải đểtrở thành giàu có, họ còn đưa ra lời hứa hẹn sẽ phong vương và ban thưởng cho nhữngai có nhiều công trạng trong các chuyến vượt biển.II. Tiến trình phát kiến địa lýCho đến trước thế kỷ XV, người châu Âu chỉ biết có 3 đại lục : Âu, Á, Phi nối liềnnhau, chung quanh là biển. Nhưng đến thế kỷ XV những hiểu biết của người châu Âuđược bổ sung bằng thuyết qủa đất hình tròn, nhờ vậy mà họ biết rằng muốn sang Ấn độthì có thể đi bằng hai cách : Vòng châu Phi hoặc vượt đại dương đi về phía Tây.Ði đầu trong việc tiến hành những cuộc thám hiểm vĩ đại vào thế kỷ XV là haiquốc gia Bồ đào nha và Tây ban nha.1.Các chuyến đi của hoàng tử HENRY1.1.Tiểu sửHenri nhà hàng hảiTrong khoảng các năm từ 1385 tới năm 1435, nước Bồ Đào Nha có Vua John I caitrị. Hoàng tử Henri d’Aviz thấy mình đứng thứ ba trong thứ tự kế vị nên đã từ bỏ ChínhTrị mà quay sang lãnh vực Khoa Học và Thám Hiểm. Henry đã đặt cơ sở khảo cứu trênmỏm cực nam của xứ Bồ Đào Nha và mỏm đất này như thể một bao lơn nhìn ra ngoàiđại dương bát ngátHenri thành lập trường hàng hải tại Sagres, miền Nam Portugal.Ông đã tụ tậpchung quanh mình một số học giả và những người đi biển.Những người này đã giúp ôngchuẩn bị những cuộc thám hiểm bằng cách thành lập các toán chuyên về hàng hải, thiênvăn và họa đồ địa lý. Ông đã cho vẽ ra những bản đồ mới. Henri còn cho xây cất mộtđài thiên văn để giúp các nhà thủy thủ lái tàu bằng cách xác định vị trí nhờ các vì sao.Từ 1420, mỗi năm ông đều cho đoàn thám hiểm tìm hiểu đại dương, phát xuất từ Sagresđi về hướng Nam.Các con tầu của Hoàng Tử từ phương đông trở về đã chất đầy vải lụa, hương liệu,còn nếu từ châu Phi, mang theo vàng, ngà voi và các nô lệ da đen. Nhưng mặc dù rất đắttiền, các hàng hóa kể trên đều không được Hoàng Tử ưa thích bằng các bài tường trìnhvề những miền đất chưa quen biết và về các vùng biển chưa từng có thuyền bè nào luitới. Hoàng Tử Henry còn tặng nhiều tiền thưởng cho những tin tức liên quan tới bờ biểnphía tây của châu Phi, tới hướng gió và các luồng nước chảy trên Đại Tây Dương. Ôngchính là người đã mở đầu những chuyến đi của người Bồ Đào Nha.”Henry, nhà Hàng Hải” mặc dù có biệt hiệu của ông như vậy nhưng ông chưa từngđi tàu mặc dù ông có tinh thần của một nhà hàng hải.2. Cuộc hành trình các con tàu của Hoàng tử HenryCuộc hành trình các con tàu của Hoàng tử Henry• Người Bồ Đào Nha khám phá Châu Phi• Người Bồ Đào Nha xuôi thuyền hướng về Châu Á• Người Bồ Đào Nha đến sinh sống tại Brésil, Nam MỹNăm 1415, người Bồ đã chiếm được pháo đài Ceuta trên bờ biến châu Phi, từ đóhầu như năm nào họ cũng tổ chức những đoàn thám hiểm đi về phía Nam dọc theo bờbiển châu Phi.Khi tìm đường đi sang Ấn Độ, các thủy thủ Bồ đã khám phá ra các nhóm đảoCanaries, Madeira, Azores. Một thuyền trưởng của Hoàng Tử Henry đã tới hòn đảo lớnCanaries rồi trở về Bồ Đào Nha và mô tả lại những dòng nước chảy mạnh chung quanhđảo. Sự việc này khiến cho Hoàng Tử Henry cử Goncalo Velho, một hiệp sĩ quý phái, đi”tìm nguyên nhân của dòng nước”. Như vậy “Henry, nhà Hàng Hải” là người đầu tiêntìm hiểu các giới hạn của đại dương.Năm 1419, họ chiếm được hòn đảo Porto Xanto do người Ý tìm ra trước kia vàbiến đảo này thành thuộc địa.Năm 1445, họ đến được Cap Vert (mũi Xanh).Năm 1472, họ đến Vịnh Guinée, và bắt đầu khai thác những lớp đất có vàng, sauđó họ biến nơi nầy thành nơi buôn bán ngà voi, vàng , nô lệ và một phần gia vị. Họ đemáo dài vải gai, hạt cườm vũ khí và rượu bán cho người da đen ở đây. Khi đến vịnhGuinée, họ tưởng đây là mõm cực nam của châu Phi, nên năm 1482 họ cho xây dựng ởđây đồn Mina để cướp bóc.Henry đã dùng những điều hiểu biết do các thủy thủ đem về để vẽ bản đồ, với mụcđích sử dụng trong các cuộc thám hiểm sau. Đồng thời với những kiến thức ngày mộtnhiều, cách đóng tầu thuyền cũng tiến bộ. Một thứ tầu biển mới được chế tạo có tên làCaravelle, đã cho phép các thủy thủ Bồ Đào Nha có thể đi xa hơn trước.Tàu CaravelleTừ năm 1416, mỗi năm đều có một đoàn thám hiểm ra đi nhưng mỗi đoàn chỉ điđược một quãng ngắn rồi quay trở về.Năm sau, trên cơ sở kết quả đã thu được, đoànkhác lại đi xa hơn một ít.Những tiến bộ đó thật chậm chạp, Người Bồ Đào Nha phải mấttới 82 năm mới đến được Ấn Độ (1416-1498).Trong các chuyến đi đó có hai cuộc thámhiểm lớn là của B.Dias (1450-1500) và Vasco da Gama(1469-1524).2. Các chuyến đi của Bartolomeu Dias(1450 – 1500)a.Giới thiệuBartolomeu Dias (1450 – 1500), nhà hàng hải Bồ Đào Nha.Năm 1457, BartolomeuDias được sinh ra ở Bồ Đào Nha.Bartolomeu Dias đến từ một gia đình quý tộc Bồ ĐàoNha và cha của ông tham dự tòa án Bồ Đào Nha.Người ta tin rằng Dias đến từ một giađình của các thủy thủ và nhà thám hiểm bao gồm Joao Dias người đi thuyền quanh CapeBojador năm 1434 và Diniz Dias người phát hiện ra các quần đảo Cape Verde.Bartolomeu Dias đã được giáo dục tốt nhất và với trình độ của mình Ông đã cóthể được dạy một số ngôn ngữ, vật lý, hình học, toán học và thiên văn họcÔng là thành viên của tòa án Bồ Đào Nha hoàng gia và tổ chức tiêu đề của SailingMaster của con người của cuộc chiến Sao Cristovao Bồ Đào Nha (San Christovao).b.Cuộc hành trình của Bartolomeu DiasNgày10 tháng 10 Năm 1486: Vua John II của Bồ Đào Nha bổ nhiệm BartolomeuDias vào một đoàn thám hiểm để lãnh đạo để đi thuyền vòng quanh mũi phía nam củachâu Phi với hy vọng tìm ra một tuyến đường thương mại sang Ấn Độ. BartholomeuDias, người đã từng trông coi các kho của hoàng gia ở Lisbon và đã đi một chuyến tàucaravel xuống bờ biển châu Phi. Sau mười tháng chuẩn bị lâu ngày, tổ chức kỹ lưỡng,với vốn đầu tư lớn vào tháng bảy hoặc đầu tháng Tám, 1487, với hai caravels vũ trang,mỗi caravels năm mươi tấn và một tàu cung cấp Dias chuẩn bị rời Lisbon.Dias mangtheo sáu người châu Phi đã từng có mặt trong các chuyến thám hiểm Bồ Đào Nha trướcđây. Dias cho họ ăn uống tử tế, cho mặc đồ theo kiểu người Âu, rồi rải họ ở một số nơidọc bờ biển, cùng với những mẫu hàng hóa như vàng, bạc, gia vị và các sản phẩm châuPhi khác, để họ dùng kiểu “buôn bán câm” chỉ cho những người bản xứ biết người BồĐào Nha cần những loại hàng hóa nào. Sau khi đã rải hết những sứ giả châu Phi này,các con tàu của Dias gặp phải một cơn bão chuyển thành một cuồng phong dữ dội.Những con tàu phải hạ buồm chạy trước cơn gió bắc trên biển sóng lớn trong 13 ngày vàbị gió đưa đi xa ra ngoài khơi rồi xuống phía nam của biển cả. Đoàn thủy thủ vừa mới bịsức nóng thiêu đốt của xích đạo, giờ đây trở thành hoảng loạn. “Và vì các tàu khá nhỏvà biển thì càng lúc càng lạnh hơn và không giống như lúc họ còn ở Guinea,… họ chỉnằm trên tàu chờ chết”. Nhưng cơn bão đã qua đi và Dias căng tất cả các cánh buồm vàquay về phía đông, nhưng sau nhiều ngày vẫn không thấy đất đâu cả. Quay lên phía bắc150 hải lý, ông bất ngờ thấy những dãy núi cao. Ngày 3 tháng 2, 1488, ông bỏ neo ởvịnh Mossel, nằm vào khoảng 30 dặm phía đông chỗ ngày nay gọi là Mũi Town. Có vẻdo ý trời, cơn bão đã thực hiện được điều mà không một kế hoạch nào có thể thực hiện,vì nó đã đưa Dias vòng qua mũi cực nam của châu Phi. Khi đoàn người thám hiểm lênbờ, họ bị dân bản xứ ném đá đuổi đi, Dias dùng cung bắn chết một người bản xứ khiếnhọ phải bỏ đi. Ông đi theo bờ biển, đi thêm ba trăm dặm nữa đến cửa của Great FishRiver và vào vịnh Algoa.Dias muốn đi tiếp vào Ấn Độ Dương, để hoàn thành niềm mong đợi của nhiều thếkỷ, nhưng đoàn thủy thủ không muốn. “Mệt mỏi và kinh hoàng vì biển cả dữ dội mà họđã đi qua, tất cả đều cùng nhau bắt đầu lẩm bẩm kêu ca và yêu cầu không được đi xathêm nữa”. Lương thực còn rất ít và chỉ có cách quay nhanh trở về tàu lương thực còn ởxa tít phía sau. Sau khi hội ý với các thuyền trưởng và mọi người đều ký vào quyết địnhquay trở về, Dias đã đồng ý.Trên đường về, họ trở lại chiếc tàu lương thực mà họ đã để lại cách đây chín thángvới 9 người trên tàu. Chỉ còn ba người sống sót và một trong ba người này “quá vui khigặp lại các bạn nên đã chết một cách đột ngột, vì đã quá đuối sức vì bệnh tật”. Người tadỡ hàng từ chiếc tàu lương thực rồi đốt bỏ nó, chỉ còn hai con tàu caravel quay về BồĐào Nha vào tháng 12 năm 1488, sau mười sáu tháng và mười bảy ngày lênh đênh trênbiển.Khi hai chiếc tàu caravel tan nát vì thời tiết về tới cảng Lisbon, ChristopherColômbô đã có mặt ở đó để đợi đoàn thám hiểm. Dạo ấy Christopher Colômbô chưa cótiếng tăm gì. Ông rất quan tâm đến kết quả chuyến đi của Dias. Tháng12 năm 1488,Dias trở về Lisbon.Sau khi vắng mặt,Ông đã thể hiện được cách để Vasco da Gama ôngnăm 1497 mà đi kèm, nhưng ở một vị trí cấp dưới, như xa như là Cape Verde Islands,Việc phát hiện ra các đoạn xung quanh châu Phi là quan trọng bởi vì, lần đầu tiên, ngườichâu Âu có thể thương mại trực tiếp với Ấn Độ và các phần khác của châu Á, bỏ quacác tuyến đường bộ qua Trung Đông.Dias ban đầu được đặt tên là Mũi Hảo Vọng là “Mũi bão” (Cabo dasTormentas). Sau đó nó được đổi tên thành bởi vua John II của Bồ Đào Nha đến Cape ofGood Hope (Cabo da Boa Esperança) bởi vì nó đại diện cho việc mở một tuyến đườngphía đông.và với các thông tin vô giá cho chuyến đi thăm dò tương lai của Bồ Đào Nha.Những cuộc thám hiểm Bồ Đào Nha đã được lãnh đạo bởi Christopher Columbus ,Vasco da Gama và Pedro Alvares Cabral tất cả những người sử dụng các bảng xếp hạngdo Bartolomeu Dias.Sử dụng kinh nghiệm của mình với du lịch thám hiểm, Dias đã giúptrong việc xây dựng các Gabriel São và tàu anh em của mình, Rafael Sao đã được sửdụng bởi Vasco da Gama đi vòng quanh Cape và tiếp tục con đường đến Ấn Độ. Diaschỉ tham gia vào chân đầu tiên của chuyến đi da Gama, cho đến quần đảo CapeVerde . Sau đó ông bị một trong các thuyền trưởng của chuyến thám hiểm Ấn Độ thứhai, đứng đầu là Pedro Alvares Cabral . Đội tàu này đạt tới trước bờ biển của Brazil , cótính sở hữu của nó trong 1500, và sau đó tiếp tục hướng về phía đông tới Ấn Độ. Diasthiệt mạng gần Cape of Good Hope rằng ông presciently có tên là Cape của bão. Bốn tàugặp phải một cơn bão lớn đi mũi và bị mất, bao gồm cả Dias, ngày ngày 29 tháng 5 năm1500. Dias không bao giờ được vua thưởng công xứng đáng và ông trở thành con ngườicủa Kỷ Nguyên Khám Phá của Bồ Đào Nha bị quên lãng. Ông có trông coi việc đóngnhững tàu cho Vasco da Gama, nhưng không dự phần trong chuyến hành trình cao điểmcủa Gama tới Ấn Độ.Người ta đã trông chờ công trình thám hiểm của Dias được tiếp nối mau chóng,nhưng nó đã bị trì hoãn do những vấn đề nội bộ ở Bồ Đào Nha, do việc kế vị ngôi vuabị gián đoạn và nhất là do cuộc tranh giành xảy ra khiến Bồ Đào Nha và Tây Ban Nhađang đứng bên bờ của một cuộc chiến.3. Vasco da Gama(C.1460-1524)Vasco da Gama(http://nhantai.vn/nhantai/158/TalentId/191/Nhan_tai_Vasco_da_Gama.aspx)Vasco da Gama là bá tước thứ nhất của Vidigueira , là một nhà thám hiểm ngườiBồ Đào Nha, một trong những nhà hàng hải châu Âu thành công nhất của Kỷ nguyênkhám phá và là thuyền trưởng hạm đội đầu tiên đi thẳng từ châu Âu đến Ấn Độ.103.1. Tiểu sửVasco da Gama sinh khoảng năm 1460[1] hoặc 1469[2] tại Sines ở bờ biển phía TâyNam của Bồ Đào Nha, có lẽ là trong một ngôi nhà gần nhà thờ Nossa Senhora das Salas.Cha của Vasco da Gama là Estêvão da Gama, một kỵ sĩ trong đội gia binh củaCông tước xứ Viseu, Dom Fernando vào khoảng những năm 1460. Dom Fernando cửông làm Alcaide-Mór (thủ hiến) xứ Sines và cho phép ông giữ lại một phần thuế thu từviệc làm xà phòng ở Estremoz. Estêvão da Gama kết hôn với Quý cô Isabel Sodré, congái của João Sodré.Người ta biết rất ít cuộc đời Vasco da Gama khi còn nhỏ, có giả thiết cho rằng ônghọc trong một thị trấn trên đất liền ở Évora, ở đó có lẽ ông đã học Toán học và nghềhàng hải, người ta cũng biết rằng da Gama hiểu biết sâu về Thiên văn học là nhờ đượchọc từ nhà thiên văn nổi tiếng Abraham Zacuto.Năm 1492 vua João II của Bồ Đào Nha phái ông tới cảng Setúbal, phía NamLisbon, và tới Algarve, tỉnh cực Nam của Bồ Đào Nha để chiếm lấy những con tàu Phápnhằm trả đũa việc cướp bóc tàu thuyền Bồ Đào Nha trong thời bình, Vasco da Gama đãhoàn thành rất nhanh chóng và hiệu quả công việc được giao.3.2.Bối cảnhNăm 1460, Hoàng Tử Henry qua đời. Sự kiện này đã làm tiêu tan động lực thúc đẩycác nhà thám hiểm Bồ. Nhưng việc tìm hiểu các miền đất mới đã không ngừng lại. ĐườngXích Đạo được Lopo Goncalves băng qua vào năm 1473 mà không một thủy thủ nào bịcháy thành than! Các thám hiểm vẫn tiếp tục nhưng số lượng vàng bạc mang về xứ khôngđược nhiều như trước, người thời đó đành hy vọng ở các hương liệu. Câu hỏi đặt ra cho họlà làm sao tới được Ấn Độ và muốn vậy, châu Phi phải là một lục địa tròn trong khi bờ biểncủa lục địa này vẫn tiếp tục trải dài hướng về phía nam.Sau Bồ Đào Nha, nước Tây Ban Nha bắt đầu chiếm được một số hải cảng trên cácmiền bờ biển châu Phi. Đã xảy ra một số tranh chấp giữa hai nước lân bang này. Đểdành riêng châu Phi cho mình và giải quyết mọi tranh chấp, nước Bồ đã trông cậy vào vịGiáo Hoàng. Trong nhiều thế kỷ, giáo hội Thiên Chúa đã từng là trọng tài của các quốcgia theo Thiên Chúa giáo, nhưng ảnh hưởng của Giáo Hoàng đã bị kém dần. Tuy thế, từnăm 1455, nước Bồ Đào Nha đã nhận được một loạt các công bố của Giáo Hoàng chohọ tất cả các hải đảo và miền đất phía nam Cape Bojador. Năm 1478, Vua Ferdinand và11Nữ Hoàng Isabella của các vương quốc Aragon và Castile, đã xin Giáo Hoàng đặcquyền buôn bán với xứ Guinea và đã bị từ chối trong khi tàu buôn Tây Ban Nha vẫn tiếptục đáp vào vịnh Guinea để tìm bắt nô lệ. Tại bến cảng Seville, các con tầu mang về dânnô lệ da đen là những hình ảnh quen thuộc, chứng tỏ các hoạt động thám hiểm củangười Tây Ban Nha tới các miền đất của châu Phi.Sau đó, nước Anh cũng xin phép Giáo Hoàng được quyền tới châu Phi và buônbán. Trước những cạnh tranh của các quốc gia khác nhau, Vua Bồ Đào Nha John II bènra lệnh cho Diego Cao thực hiện một loạt các thám hiểm để tìm đường đi tới Ấn Độ.Các tầu viễn du của Diego Cao được cung cấp các cột mốc bằng đá, có ghi rõ bằng tiếngLa Tinh, tiếng Bồ và tiếng Ả Rập để đánh dấu những nơi tìm ra và nhận chủ quyền vềcho nước Bồ Đào Nha. Diego Cao đã đóng một cột đá tại cửa sông Congo vào năm1483 và một cột khác tại Cape Cross, 22 độ phía nam của Xích Đạo. Nhà thám hiểmCao đã đi dọc bờ biển được 1,500 dặm, từ Cape St. Catherine tới Cape Cross nhưng lụcđịa châu Phi vẫn tiếp tục trải dài vô tận về phía nam.Năm 1487, Vua John lại phái Bartolomeu Dias với ba tàu biển, chủ đích đi vònglục địa châu Phi và nếu có thể thì bắt liên lạc với Vua Giáo Sĩ Prester John. Kết quả củacác lần đi thám hiểm của Dias vẫn được giữ kín như trước kia và sau này, người ta đượcbiết rằng Bartolomeu Dias đã tới được địa điểm mà ngày nay là Luderitz, 520 dặm vềphía tây bắc của Mũi Hảo Vọng (Cape of Good Hope). Một trận bão đã thổi con tầu củaDias vòng qua Mũi Hảo Vọng và khi cơn gió dịu đi, Dias đã tìm nơi trú ẩn trong vịnhMossel rồi sau đó, dương buồm tới địa điểm có tên hiện nay là Port Alfred. Trên đườngvề, nhà thám hiểm đã gọi mũi đất nhô ra biển nhiều nhất của phần phía nam của châuPhi là Mũi Phong Ba (Cape of Storms) và về sau, Vua John đã đổi tên là Mũi Hảo Vọng,với hy vọng ở tương lại tốt đẹp.Tới lúc này, Xích Đạo đã được các tầu biển Bồ Đào Nha vượt qua nhiều lần vàkhông một thủy thủ nào bị đốt cháy thành than. Các truyền thuyết cổ về những hiểmnguy đã bị bác bỏ và đã có tầu biển vòng qua được mỏm cực nam của châu Phi. NgườiTây phương khi bước lên bờ, thám hiểm các miền đất mới, đã gặp các loại thổ dân khácnhau. Hỏa lực, gươm giáo và áo giáp của họ đã cho phép họ chiếm đoạt bất kể mónhàng nào mà họ muốn có, ngay cả khi thổ dân thù nghịch, chống cự.12
