Bố cục của văn bản

I. bố cục của văn bản

* Ví dụ

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

NGƯỜI THẦY GIÁO ĐẠO CAO ĐỨC TRỌNG

  Ông Chu Văn An đời Trần nổi tiếng là một thầy giáo giỏi, tính tình cứng cỏi, không màng danh lợi.

  Học trò theo ông rất đông. Nhiều người đỗ cao và sau này giữ trọng trách trong triều đình như các ông Phạm Sư Mạnh, Lê Bá Quát, vì thế vua Trần Minh Tông vời ông ra dạy thái tử học. Đến đời Dụ Tông, vua thích vui chơi, không coi sóc tới việc triều đình, lại tin dùng bọn nịnh thần. Ông nhiều lần can ngăn nhưng vua không nghe. Cuối cùng ông trả lại mũ áo cho triều đình, từ quan về làng.

  Học trò của ông, từ người làm quan to tới những người bình thường, khi có dịp thăm thầy cũ, ai cũng giữ lễ. Nếu họ có điều gì không phải, ông trách mắng ngay, có khi không cho vào thăm.

  Khi ông mất, mọi người đều thương tiếc. Ông được thờ tại Văn Miếu ở kinh đô Thăng Long.

(Theo Phan Huy Chú)

❔ Câu hỏi:

a) Văn bản trên có thể chia làm mấy phần phần?

b) Hãy cho biết nhiệm vụ của từng phần trong văn bản trên?

c) Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên?

d) Từ việc phân tích trên, hãy cho biết một cách khái quát: Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần là gì? Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào?

Trả lời:

a) Văn bản có thể chia làm 3 phần:

– Mở bài: Từ Ông Chu Văn An… đến không màng danh lợi.

– Thân bài: Từ Học trò theo ông… đến cho vào thăm.

– Kết bài: Từ Kìn ông mất… đến thương tiếc.

b) Nhiệm vụ của từng phần:

– Mở bài: Giới thiệu Chu Văn An, người thầy đạo cao đức trọng.

– Thân bài: Triển khai vấn đề đã giới thiệu: Hai ý kiến đánh giá.

+ Chu Văn An là người tài cao.

+ Chu Văn An là người đức trọng được học trò kính trọng.

– Kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung: ông mất ai cũng thương tiếc.

c) – Phần mở bài: Giới thiệu vấn đề.

– Phần thân bài: Triển khai làm rõ vấn đề đã giới thiệu.

– Phần kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung.

d) – Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn thể hiện chủ đề.

– Bố cục văn bản gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.

– Nhiệm vụ của từng phần:

+ Phần mở bài: Nêu chủ đề văn bản.

+ Phần thân bài: Trình bày các khía cạnh của chủ đề.

+ Phần kết bài: Tổng kết chủ đề của văn bản.

@242327@

II. Cách bố trí, sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản

 Trong ba phần của văn bản, phần Mở bài, Kết bài thường ngắn gọn, được tổ chức tương đối ổn định. Thân bài là phần phức tạp nhất, được tổ chức theo nhiều kiểu khác nhau. Chúng ta sẽ tìm hiểu một số cách sắp xếp nội dung phần Thân bài.

* Ví dụ

❔ Trả lời các câu hỏi sau:

1. Phần Thân bài của văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh kể về những sự kiện nào? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo trình tự nào?

2. Văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng chủ yếu trình bày diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng. Hãy chỉ ra những diễn biến của tâm trạng cậu bé trong phần Thân bài.

3. Khi tả người, vật, phong cảnh,… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.

4. Phần Thân bài của văn bản Người thầy đạo cao đức trọng nêu các sự việc để thể hiện chủ đề “người thầy đạo cao đức trọng”. Hãy cho biết cách sắp xếp các sự việc ấy.

Trả lời:

1. Phần thân bài trong Tôi đi học được sắp xếp:

– Theo sự hồi tưởng những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của mình. Các cảm xúc lại được sắp xếp theo thứ tự thời gian: những cảm xúc trên đường đến trường, những cảm xúc khi vào lớp học

– Theo sự liên tưởng đối lập những cảm xúc về cùng một đối tượng : trước đây và buổi tựu trường đầu tiên.

2. Diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng ở đoạn trích Trong lòng mẹ:

– Tình yêu thương mẹ và thái độ căm ghét tột cùng những cổ tục đã đày đọa mẹ của bé Hồng khi nghe bà cô xúc xiểm nói xấu mẹ.

– Niềm sung sướng hạnh phúc tột đỉnh của bé Hồng khi được ở trong lòng mẹ.

3. Trình tự khi tả người, vật, con vật, phong cảnh,…

– Không gian (tả phong cảnh).

– Chỉnh thể – bộ phận (tả người, vật, con vật).

– Tình cảm, cảm xúc (tả người).

4. – Phần thân bài Người thầy đạo cao đức trọng trình bày việc Chu Văn An có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao -> Chu Văn An là người thầy giáo giỏi.

– Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần can ngăn vua, ông cáo quan về quê -> Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn, không màng danh lợi.

@308979@

III. Ghi nhớ

1. Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn để thể hiện chủ đề. Văn bản thường có bố cục ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

2. Phần Mở bài có nhiệm vụ nêu ra chủ đề của văn bản. Phần Thân bài thường có một số đoạn nhỏ trình bày các khía cạnh của chủ đề. Phần Kết bài tổng kết chủ đề của văn bản.

3. Nội dung phần Thân bài được trình bày theo trình tự tùy thuộc vào kiểu văn bản, chủ đề, ý đồ giao tiếp của người viết. Nhìn chung, nội dung ấy thường được sắp xếp theo trình tự thời gian và không gian, theo sự phát triển của sự việc hay theo mạch suy luận, sao cho phù hợp với sự triển khai chủ đề và sự tiếp nhận của người đọc.

@242103@@242164@